İşverenler tarafından çalışanlara ücretleri net ücret üzerinden ödenmekte olup, net ücret ise çalışanın brüt ücretinden yapılması gereken kesintiler düşüldükten sonra kalan miktardır. Eğer işçi – işveren net ücret üzerinden anlaşmışsa, bu durumda da çalışanın ücretinden yapılması gereken kesintiler hesaplanarak net ücrete eklenmekte, bu şekilde çalışanın brüt ücreti bulunmaktadır.

Çalışanların brüt ücretlerinden yapılması gereken yasal kesintiler ise sigorta primi işçi hissesi ile damga ve gelir vergisidir. Çalışanın durumuna göre bazen başka kesintiler de yapılabilmektedir. (Bkz. İşçiye Ödenecek Net Ücret Nasıl Hesaplanır ?, Ücretten Kesilecek Vergi Nasıl Hesaplanır ?, İşçi Ücretlerinden Hangi Yasal Kesintiler Yapılır ?)

Öte yandan sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin brüt ücretlerinden yapılacak kesintiler ve net ücretin hesaplanması konusunda bazı önemli farklılıklar olup, bu yazıda o farklılıklar açıklanmıştır.

Yurt Dışında Çalışan İşçinin Brüt Ücretinden Yapılacak Sigorta Primi Kesintisinin Oranı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde (5510-5/1/g maddesi); Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi (4/a) kapsamında sigortalı sayılacakları ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.

5110 sayılı Kanunun “Prim oranları ve Devlet katkısı” başlıklı 81 inci maddesinde ise 4/a kapsamında çalışan sigortalılar için;

• Kısa vadeli sigorta kolları prim oranının, sigortalının prime esas kazancının %2’si olduğu, bu primin tamamını işverenin ödeyeceği,
• Genel sağlık sigortası prim oranının ise prime esas kazancın % 12,5’i olduğu, bu primin % 5’inin sigortalı, % 7,5’inin ise işveren hissesi olduğu,

belirtilmiştir. (Bkz. SGK Sigorta Prim Oranları)

Dolayısıyla sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin brüt ücretlerinden, genel uygulamada olduğu gibi % 14+1 değil, genel sağlık sigortası primi işçi hissesi olarak sadece % 5 (yüzde 5) sigorta primi işçi hissesi kesintisi yapılması gerekmektedir.

Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 13.12.2021 tarihli kararında; yurt dışına çalıştırılmak için götürülen işçilerin net ücretleri brütleştirilirken, gittikleri ülkeyle sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış olup olmadığına bakılması, sosyal güvelik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalışan işçilerin ücretleri brütleştirilirken SGK payı olarak sadece % 5 genel sağlık primi eklenmesi gerektiğini belirtmiştir. (YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ – Esas No. 2021/12295, Karar No. 2021/16409, Tarihi: 13.12.2021)

Yurt Dışında Çalışan İşçinin Sigorta Primine Tabi Tutulacak Kazanç Tutarı

5510 sayılı Kanunun “Günlük kazanç sınırları” başlıklı 82 inci maddesinin birinci fıkrasında 01/10/2014 tarihinden geçerli olmak üzere 6552 sayılı Kanunun 50 nci maddesiyle yapılan değişiklik uyarınca; sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için prime esas kazanç üst sınırı alt sınırın (brüt asgari ücretin) 3 katı olarak esas alındığından, bu kapsamdaki işçilerden prime tabi brüt ücretleri brüt asgari ücretin üç katını geçenlerin ücretlerinin üst sınırı aşan kısmının sigorta primine tabi tutulmaması gerektiğinden, bunların brüt ücretlerinin sadece brüt asgari ücretin üç katı kadarına olan kısmından yüzde 5 oranında sigorta primi işçi hissesi kesintisi yapılması gerekmektedir. (Bkz. Sigorta Primine Esas Kazanç Alt ve Üst Sınırları)

Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Bulunan Ülkelere Çalıştırılmak Üzere Götürülen Türk İşçilerinin Durumu

Yukarıda belirtilen açıklamalar sadece sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için geçerli olup, Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelere çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin sigortalılık işlemlerinin, ilgili ülkeyle yapılmış olan sosyal güvenlik sözleşmesindeki hükümlere göre yürütülmesi gerekmektedir.

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerle ilgili bilgilere ve sosyal güvenlik sözleşmelerine, ILO VE SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ sayfasından ulaşılabileceği gibi tüm güncel sosyal güvenlik sözleşmelerine de sgk.gov.tr/Mevzuat/Uluslararası Antlaşmalar veya Genelgeler (https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/22620739) sayfasından ulaşılabilir,

Yukarıdaki Açıklamalar Sadece T.C. Kanunlarına Göre Kurulmuş Şirketler İçin Geçerli

Yukarıda yer alan açıklamalar, sadece yurtdışına çalıştırmak üzere Türk işçilerini götüren T.C. Kanunlarına göre kurulmuş Türk şirketleri için geçerli olup, ortakları / sahipleri T.C. vatandaşı olsa bile bulunduğu yabancı ülkenin kanunlarına göre kurulmuş şirketler için ve bu şirketlerin yurtdışında çalıştırdıkları Türk işçiler için geçerli değildir.

Dar Mükellefiyete Tabi İşverenlerin Yanında Çalışan İşçilerden Vergi Kesintisi Yapılmaz

Dar mükellefiyet, bir ülkede yerleşik olmayan kişi ve kurumların o ülkede elde ettikleri kazanç ve iratlar nedeniyle vergi yükümlüsü olması durumudur, her devletin kendi ulusal sınırları içerisinde oluşan kazanç ve iratlar üzerinden pay alma hakkının bulunmasından kaynaklanmaktadır.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 2019 yılında hazırlanmış olan Ücret Geliri Elde Edenler İçin Vergi Rehberinde konuya ilişkin olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

Yabancı Bir Ülkedeki İşveren Tarafından Doğrudan Doğruya Ödenen Ücretler

Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve tevkifata tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dahilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) ikametgâhın bulunduğu yerin vergi dairesine yıllık beyanname ile beyan edilir.

Ancak; Gelir Vergisi Kanunu’nun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (14) numaralı bendine göre;

• Kanunî ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Bu istisnanın uygulanabilmesi için;

– Türkiye’de hizmet arz eden gerçek kişinin bağlı bulunduğu işverenin dar mükellef kurum olması, bu kurumun da Türkiye’de hiçbir şekilde kazanç elde edecek mahiyette faaliyette bulunmaması,

– Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,

– Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması,

– Ücretin döviz olarak ödenmesi,

– Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye’deki hesaplarına gider olarak kaydedilmemesi,

şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.

• Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin, Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde münhasıran merkezin faaliyet izni kapsamında istihdam ettikleri hizmet erbabına Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretlerinin gelir vergisinden istisna edildiği hükme bağlanmıştır.

Bu istisnanın uygulanabilmesi için;

– İşveren sıfatıyla ücret ödemesinde bulunan kurumların, Türkiye’de kanuni ve iş merkezinin bulunmaması,

– Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı (ücretli) ve yapılan ödemenin ücret olması,

– Dar mükellef kurumun ücret ödemesi yaptığı hizmet erbabının Ticaret Bakanlığından alınan izne istinaden kurulan bölgesel yönetim merkezlerinde faaliyet izni kapsamında istihdam edilmesi,

– Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapılacak ödemenin bu kurumun yurt dışı kazançlarından karşılanması,

– Ücretlerin döviz olarak ödenmesi,

şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.

Örnek: (Y) Firmasının İzmir’deki irtibat bürosunda çalışan Mükellef (F)’ye işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2018 yılında 85.000 Dolar tevkifata tabi tutulmamış ücret ödenmiştir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (14) numaralı bendine göre döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ödevli yıllık beyanname vermeyecektir. (isvesosyalguvenlik.com)