Mevzuatta gelir tespiti olarak geçen, günlük hayatta ise gelir testi olarak bilinen uygulama 2012 yılında genel sağlık sigortası uygulamasının başlamasıyla birlikte hayatımıza girmiş olup; kendisi sigortalı olmayan, SGK’dan gelir – aylık almayan, bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında eş – çocuk – ana – babası üzerinden sağlık yardımı alma imkanı veya hakkı bulunmayan, dolayısıyla hiçbir sosyal güvencesi olmayan kişilerin gelir testi yaptırması zorunluydu.

Çünkü hiçbir sosyal güvencesi olmayan kişiler SGK tarafından otomatik olarak 60/g kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak tescil ediliyor, yani re’sen genel sağlık sigortası kapsamına alınıyor, bu şekilde GSS kapsamına alınan kişiler hiçbir sağlık yardımı almasa bile adlarına her ay GSS primi tahakkuk ediyordu. GSS primi ödeme imkanı olmayanların 60/c-1 (yeşil kart) kapsamında ücretsiz genel sağlık sigortası sağlık yardımlarından yararlanma hakkı elde edebilmeleri için gelir testine başvurmaları zorunlu olduğu gibi, gelir testi yaptırmamış kişinin aylık gelirini brüt asgari ücretin iki katı kabul edip, bunun üzerinden yüksek miktarda aylık GSS primi tahakkuk ettirildiğinden, daha düşük GSS primi ödemek isteyenlerin de gelir testi yaptırmaları zorunluydu. (Bkz. GSS Uygulamasında 60/c-1, 60/c-3 ve 60/g Ne Demektir ?, 60/g Kapsamında GSS’li Olanların Sağlıktan Yararlanma Şartları Nelerdir ?)

Ancak yapılan Kanun değişikliği ile 1 Nisan 2017 tarihinden itibaren yeni uygulama başlatıldı. (Bkz. Genel Sağlık Sigortasında Yeni Dönem 1 Nisan’da Başlayacak) Başlatılan bu yeni uygulamayla birlikte, 60/g kapsamında sadece genel sağlık sigortalısı olanların gelir durumuna bakılmaksızın, her ay brüt asgari ücretin yüzde 3’ü tutarında GSS primi ödemeleri gerekiyor. (Bkz. Genel Sağlık Sigortası (GSS) Prim Tutarları) Artık sadece, GSS primi ödeme imkanı olmadığı için 60/c-1 (yeşil kart) kapsamında ücretsiz sağlık yardımlarından yararlanmak isteyenlerle, çocuğu üzerinden sağlık yardımı almak isteyen ana – babanın gelir testine başvurması gerekiyor. (Bkz. Gelir Testi Yaptırmak Zorunlu mu ?, Ana – Babanın Çocuğu Üzerinden Sağlık Yardımı Alma Şartları) Ayrıca prim borcu olan Bağ-Kur sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu eşi ile 18 yaşından büyük çocukları da 60/c-1 (yeşil kart) kapsamında ücretsiz sağlık yardımlarından yararlanmak isterse gelir testine başvurabiliyor. (Bkz. Sağlık Yönünden Bağlı Olduğu Yakınının Borcundan Dolayı Sağlık Yardımı Alamayanalar Ne Yapabilir ?)

Gelir testi başvurusunun, resmi ikamet adresinin bulunduğu yerdeki Kaymakamlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yapılması gerekiyor. Gelir testi sonucunda, aile içindeki kişi başına düşen gelirleri brüt asgari ücretin üçte birinin altında olduğu tespit edilenler G0 olarak; aile içindeki kişi başına düşen gelirleri brüt asgari ücretin üçte biri ve üstünde olduğu tespit edilenler G1 olarak değerlendiriliyor. (Bkz. Aylık Asgari Ücret Tutarları) Gelir testi sonucunda gelir durumu G0 olarak değerlendirilenler 60/c-1 (yeşil kart) kapsamında ücretsiz sağlık yardımlarından yararlanma hakkına kavuşuyor. (Bkz. Ücretsiz Sağlık Yardımlarından Yararlanma (Yeşil Kart) Şartları) Çocuğu üzerinden sağlık yardımından yararlanma hakkı elde etmek için gelir testine başvuran ana – babanın ise gelir testi sonucuna göre aile içinde kişi başına düşen gelir miktarının brüt asgari ücretten az çıkması yeterli oluyor.

Gelir Testinde Kişinin Kendisi Dışındaki Bazı Kişilerin Geliri de Dikkate Alınır

Genel Sağlık Sigortası Kapsamında Gelir Tespiti, Tescil ve İzleme Sürecine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te Gelir Tespiti (Gelir Testi); 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi ile (g) bendinde belirtilen kişilerin (yeşil kart kapsamında ücretsiz sağlık yardımlarından yararlanmak isteyen kişiler ile hiçbir sosyal güvencesi olmadığı için sadece genel sağlık sigortalısı olan kişilerin) harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarının tespiti olarak tanımlanmıştır.

Gelir testi, aile içinde kişi başına düşen aylık gelir tutarının tespitine yönelik bir uygulama olduğundan, doğal olarak herhangi bir kişi gelir testine başvurduğunda, kendisiyle birlikte ikamet eden diğer bazı kişilerin gelirleri de dikkate alınmakta olup, gelir testine başvuran kişinin aylık geliri tespit edilirken kendisi dışında aynı evde oturan kimlerin gelirlerinin dikkate alınacağı, Yönetmeliğin “Gelir tespitinde esas alınacak aile bireyleri” başlıklı 10 uncu maddesinde belirtilmiştir.

Gelir Testinde Gelirleri Dikkate Alınacak Aile Bireyleri

Yönetmeliğin söz konusu 10 uncu maddesi uyarınca;

• Gelir tespitinde, gelir testine başvuran kişiyle aynı hane içinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük ana ve büyük babadan oluşan aile esas alınır. Gelir testine başvuran kişiyle aynı hanede kimlerin yaşadığı adrese dayalı nüfus kayıt sisteminden yani nüfus kayıtlarından tespit edilir. Örneğin; 20 yaşını veya 25 yaşını doldurduğu için ana – babası üzerinden sağlık yardımı alma hakkını kaybeden bekar çocuk gelir testine başvurduğunda, kendisiyle aynı hane içinde yaşayan anne ve babasının aylık gelirleri de dikkate alınır, kardeşlerinin aylık geliri ise dikkate alınmaz. Eğer sosyal güvencesi olmayan aile reisi gelir testine başvurduysa, kendisiyle aynı hane içinde yaşayan (aynı evde – dairede oturan) eşi, evli olmayan çocuğu ile anne ve babasının gelirleri dikkate alınır. Kendisiyle birlikte yaşayan kardeşi veya evli olan çocuğunun geliri dikkate alınmaz, gelir testine dahil edilmez.

• Gelir testine başvuran kişi dışındaki aile bireylerinden birinin veya birkaçının genel sağlık sigortalısı ya da bakmakla yükümlü olunan kişi olması, diğer aile bireylerinin genel sağlık sigortalılığı için yapılacak gelir tespitinde esas alınmalarına engel teşkil etmez.

• Yaşları ne olursa olsun aynı hanede yaşayan evli olmayan çocuklar gelir tespitinde aile içinde değerlendirilir ve gelir testine başvuran kişinin aylık geliri tespit edilirken bunların aylık gelirleri de hesaplamaya dahil edilir. Evli olan çocukların gelirleri ise dikkate alınmaz.

• Öğrenim nedeniyle geçici olarak aynı hanede yaşamayan 25 yaşını doldurmamış evli olmayan çocuklar, öğrenimleri süresince aile içinde değerlendirilir, varsa bunların gelirleri de gelir testine başvuran kişinin aylık gelirinin tespitinde dikkate alınır.

• Aynı hanede birden fazla aile yaşaması durumunda her bir aile için ayrı gelir tespiti yapılır.

• Gelir testine tâbi tutulacak kişi ile aynı hanede yaşamayan ana ve baba için bakmakla yükümlü olunsa dahi ayrı gelir tespiti yapılır, dolayısıyla gelir testine başvuran kişinin aylık gelirinin tespitinde, kendisiyle ayrı yaşayan anne ve babasının gelirleri dikkate alınmaz.

• Kendisine kanunî temsilci (kayyım – vasi) atanan kişilerin aynı hanede birlikte yaşadıkları eşi, evli olmayan çocuğu, ana ve babası gelir tespitinde esas alınır. Burada belirtilen eş, evli olmayan çocuk, ana ve baba dışında, aynı hanede birlikte yaşasalar dahi kanunî temsilcileri gelir tespitinde değerlendirilmez, aynı hanede yaşasa bile kanuni temsilcinin geliri gelir testine başvuran kişinin aylık gelirinin tespitinde dikkate alınmaz.

• Yukarıda belirtildiği şekilde, gelir testine başvuran kişiyle birlikte aynı hanede yaşayanlardan (aynı evde – dairede oturanlardan), gelir testinde dikkate alınan kişilerin tamamının aylık gelirleri toplanır, elde edilen toplam gelir tutarı gelir testine başvuran kişiyle birlikte gelir testinde dikkate alınan kişi sayısına bölünerek aile içerisinde kişi başına düşen aylık gelir bulunur. Örneğin; 25 yaşını doldurduğu için ana – babası üzerinden sağlık yardımı alma hakkını kaybeden bekar çocuk gelir testine başvurmuşsa ve kendisiyle birlikte yaşayan anne – babası gelir testinde dikkate alınmışsa, bu üçünün aylık gelirleri toplanır, elde edilen toplam gelir tutarı 3’e bölünür, gelir testine başvuran kişinin aylık geliri bu şekilde bulunur. Eğer hiçbir sosyal güvencesi olmayan evin reisi gelir testine başvurmuş ve kendisiyle birlikte aynı evde oturan eşi ve iki bekar çocuğu gelir testinde dikkate alınmışsa, bu dördünün aylık gelirleri toplanır, elde edilen toplam gelir tutarı 4’e bölünür, gelir testine başvuran kişinin aylık geliri bu şekilde bulunur. Gelir testi konusunda ayrıntılı bilgi için Başından Sonuna Bütün Yönleriyle Gelir Testi ve Tespiti başlıklı yazıya bakılabilir. (isvesosyalguvenlik.com)