Çalışanlara işverenler tarafından ücretli hafta tatili verilmesi zorunluluğuyla ilgili düzenleme 4857 sayılı İş Kanununun 46 ncı maddesinde yapılmış olup; söz konusu maddede, Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verileceği belirtilmiştir.

Kanunun söz konusu 63 üncü maddesinde ise; genel bakımdan çalışma süresinin haftada en çok 45 (kırkbeş) saat olduğu, aksi kararlaştırılmamışsa bu sürenin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı, yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresinin günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saat olduğu belirtilmiştir. (Bkz. 45 Saatlik Haftalık Çalışma Süresinin Günlere Dağıtılması)

Maddenin ikinci fıkrasında da; tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresinin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği; Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresinin, normal haftalık çalışma süresini aşamayacağı, denkleştirme süresinin toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabileceği, turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresinin, normal haftalık çalışma süresini aşamayacağı, denkleştirme süresinin toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabileceği belirtilmiştir.

Dolayısıyla söz konusu 63 üncü maddede haftalık çalışma süresinin haftanın günlerine dağıtılması konusunda denkleştirme uygulamasına gidilmesine imkan tanınmıştır.

Ücretli Hafta Tatili (Haftalık İzin) Denkleştirmeye Tabi Tutulabilir mi ?

Ancak yukarıda belirtilen denkleştirme uygulaması, hafta tatili açısından geçerli değildir. Yani işverenin işçiye bir veya birkaç hafta haftalık izin kullandırmayıp, daha sonraki haftalardan birinde önceki haftalara ait izinleri de kapsayacak şekilde toplu haftalık izin kullandırması mümkün değildir. Çünkü hafta tatiliyle ilgili düzenleme Kanunun 46 ncı maddesinde yapılmış olup, söz konusu maddede hafta tatili açısından denkleştirme uygulamasına yer verilmemiştir.

Zaten hafta tatili uygulamasının amacı, hafta tatilinden dönüp işyerinde çalışmaya başlayan işçiye, tatil dönüşü çalışmaya başladığı günden itibaren en geç haftanın 7. günü (yedinci günü) tekrar izin kullandırarak dinlenmesini sağlamaktır. Dolayısıyla işyerinde denkleştirme uygulanıyor olsa bile bu sadece fazla mesai süresi ve fazla mesai ücreti açısından geçerli olup, işçilere ücretli hafta tatili (haftalık izin) kullandırılması konusunda normal kural ve hükümlerin uygulanması, yani işyerinde 45 saatlik çalışma süresini tamamlayan işçiye (yer altı maden işlerinde çalışıyorsa haftalık otuz yedi buçuk saatlik çalışma süresini tamamlayan işçiye) yedi günlük zaman dilimi içerisinde en az 24 saatlik ücretli hafta tatili (haftalık izin) verilmesi zorunludur.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi konuya ilişkin bir kararında aynen;

“Somut uyuşmazlıkta; Mahkemenin de kabulünde olduğu üzere davacı davalı işyerinde 10 gün çalışma 4 gün dinlenme sisteminde çalışmaktadır. 14 günlük periyotta, 4 gün dinlenildiği gözetilerek mahkemece denkleştirme yöntemiyle hafta tatillerinin tamamının kullandırıldığı kabul edilerek hafta tatili alacağı reddedilmiş ise de, 4857 sayılı İş Kanununda fazla çalışmalar için öngörülen denkleştirme usulünün hafta tatili çalışmaları için öngörülmemesi nedeniyle bu kabul yerinde değildir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesine göre hafta tatili “7 günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz en az 24 saat dinlenmedir.” Somut olaya dönüldüğünde davacı davalı işyerinde 6 gün çalıştıktan sonra 7. gün dinlenmesi gerekirken çalışmakta ve bu çalışmadan sonra yeni haftada 3 gün daha çalıştıktan sonra 4 gün dinlenmektedir. Yani davacı işçi 14 günlük çalışma periyodunda bir defa hafta tatili kullanmaktadır. Buna göre davacının hafta tatillerinin yarısında çalıştığı, yarısını kullandığı kabul edilerek hafta tatili ücretinin hesaplanarak hüküm altına alınması gerekirken, hafta tatilleri için geçerli olmayan denkleştirme esası gerekçesiyle talebin reddi hatalıdır.”

şeklinde açıklamalara yer vererek hafta tatilinin denkleştirmeye tabi tutulamayacağını belirtmiştir. (T.C. YARGITAY 9. Hukuk Dairesi – Esas No. 2017/12074, Karar No. 2019/12717, Tarihi: 30.05.2019)

Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin aynı konuda başka kararları da bulunmaktadır. (9. Hukuk Dairesi – 2017/10763 E., 2019/10521 K., Tarihi: 09.05.2019 / 9. Hukuk Dairesi – 2017/12853 E., 2019/12716 K., Tarihi: 30.05.2019 / 9. Hukuk Dairesi – 2020/1229 E., 2020/5367 K., Tarihi: 11.06.2020)

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi ise konuyla ilgili bir kararında;

“Davalı tarafça dosyaya hafta tatili izinlerinin toplu kullandırıldığına dair bir kısım belgeler sunulmuştur. Mahkemece, bu belgelerde kullanıldığı belirtilen izinlerin mazeret izni olduğu kabul edilerek, söz konusu izin günleri hafta tatili ücreti hesabında dikkate alınmamıştır. Ne var ki bu kabul şekli hatalı olup, davacı işçinin anılan günlerde mazeret izni kullandığına yönelik bir iddiası olmamıştır. Diğer taraftan, hesaplanmasında, hafta tatilinin toplu kullanılmasına ilişkin belgelerde yazılı izin 4857 sayılı İş Kanununun 46 ncı maddesinde, işçinin tatil gününden önce aynı Yasanın 63 üncü maddesine göre belirlenmiş olan iş günlerinde çalışmış olması koşuluyla, yedi günlük zaman dilimi içinde yirmidört saat dinlenme hakkının bulunduğu belirtilmiş, işçinin hafta tatili gününde çalışma karşılığı olmaksızın bir günlük ücrete hak kazanacağı da 46 ncı maddenin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Hafta tatili izni kesintisiz en az yirmidört saattir. Bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullandığından söz edilemez. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Buna göre hafta tatilinin yirmidört saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır. Açıklanan yasal düzenleme dikkate alındığında, hafta tatili izinlerinin işçinin dinlenme hakkına ilişkin olduğu açıktır. Hal böyle iken, hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılabileceğinin kabulü yasal düzenlemenin amacına aykırılık taşır. Bu sebeple hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması halinde, hafta tatili ücreti alacağının günlerinden ilgili haftaya (yedişergünlük zaman dilimleri nazara alınarak) denk gelen hafta tatili gününde işçinin dinlendiğinin kabulü gerekir. Ayrıca fazla çalışma ücreti alacağı bakımından da, söz konusu izin günlerinin hesaptan dışlanması gerektiği gözardı edilmemelidir. Mahkemece davacının hiç hafta tatili izni kullanmadığı kabul edilerek hesaplanan hafta tatili ücreti alacağının hüküm altına alınması hatalı olup kararın bu sebeple bozulması gerekmiştir.”

şeklinde açıklamalara yer vererek hafta tatilinin biriktirilip toplu kullandırılamayacağını belirtmiştir. (T.C. YARGITAY 22. Hukuk Dairesi – Esas No. 2017/22872, Karar No. 2019/13293, Tarihi: 18.06.2019) (Bkz. Hafta Tatili Biriktirilip Toplu Kullandırılabilir mi ?)( isvesosyalguvenlik.com)