TYP yani Toplum Yararına Program, giderleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanan ve işsizlere geçici bir süre iş imkanı sağlayan en önemli İŞKUR (Çalışma ve İş Kurumu) istihdam programlarından biridir. Diğer önemli istihdam programı İŞKUR İşbaşı Eğitim Programıdır.

Toplum yararına program (TYP) ile işbaşı eğitim programı arasındaki en önemli fark, TYP kapsamında çalışanlar normal işyerlerinde çalışanlar gibi tüm sigorta kollarına tabi tutulurken, işbaşı eğitim programı kapsamında çalışanlar sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası hükümlerine tabi tutulmaktadır.

İşsizlere ve iş arayanlara yönelik İş-Kur hizmetleri ve programları İşsizlere ve İş Arayanlara Yönelik İş-Kur Hizmetleri başlıklı yazıda belirtilmiş, işbaşı eğitim programı hakkında bazı bilgilere İŞKUR İşbaşı Eğitim Programı Kapsamında Çalışan İşçinin, İŞKUR Programı Kapsamında Çalışanlar İstediği Zaman İşten Ayrılabilir mi ? başlıklı yazılarda yer verilmiştir. Aşağıda ise toplum yararına program kapsamında işe girme ve çalışma şartları konusunda bazı bilgilere yer verilmiştir.

TYP Nedir ?

TYP yani toplum yararına program; afet, salgın, acil durum dönemlerinde ve diğer zorunlu sebeplerde kamu hizmetlerinin desteklenmesi yoluyla özel politika gerektiren gruplar başta olmak üzere, işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engellemek ve bu kişilere geçici gelir desteği sağlamak üzere Türkiye İş Kurumu tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında kamu kurum ve kuruluşları ile iş birliği yapılarak düzenlenen bir istihdam programıdır.

TYP Kapsamında İşe Girme Şartları

▪ Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.

▪ İŞKUR’a kayıtlı olmak. Kayıt işlemi Türkiye İş Kurumu – iskur.gov.tr sayfasında yer alan Üye Ol kısmından yapılabilir.

▪ 18 yaşını tamamlamış olmak.

▪ Kendi sigortalılığından dolayı emekli ve malul aylığı almamak. İş kazası veya meslek hastalığına bağlı olarak sürekli iş göremezlik geliri alanlar ile dul – yetim aylığı alanlar TYP’ye katılabilir.

▪ Öğrenci olmamak. Açık öğretim öğrencileri TYP’ye katılabilir.

▪ 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olmamak. Tarım Bağ-Kur, Ek 5 tarım sigortalıları ile isteğe bağlı sigortalılar, 5510/5. madde kapsamında kısmi sigortalı olanlar TYP’ye katılabilir.

Başvurular Nereye ve Nasıl Yapılır ?

TYP kapsamında işçi çalıştırmak isteyen kamu kurumları tarafından İŞKUR’a iletilen talepler İŞKUR tarafından değerlendirilir, bu çerçevede TYP kapsamında illerde ve ilçelerde işçi çalıştırılacak programlar İŞKUR tarafından açılır ve İŞKUR’un internet sitesinde ilan edilir. İŞKUR sistemi üzerinden açılan programlara azami beş gün süreyle başvurular alınır. Açılan TYP programları Türkiye İş Kurumu – TYP Arama ve Başvuru (iskur.gov.tr) internet sayfasından öğrenilebilir. Başvurular İŞKUR e-Devlet sayfasından, ALO 170 veya İŞKUR’un internet sayfasındaki e-şube kısmından yapılabilir.

TYP’lere devam süresince, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre aynı adreste ikamet eden kişilerden yalnızca birisi katılabilir. Toplu yaşam alanlarında ikamet edenler ile 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında kimlik bilgileri gizlenenler için bu şart aranmaz. Aynı adreste ikamet eden kişilerin seçim yöntemleri sonrası oluşan listelerde isimlerinin yer alması halinde, başvuranlardan Kuruma kayıt tarihi daha eski olana öncelik tanınır. Kurum kayıt tarihlerinin aynı olması halinde ise başvuranlardan yaşı büyük olan söz konusu TYP’ye kabul edilir.

TYP Başvurularında Öncelik Tanınan Gruplar

TYP uygulamasında aşağıda belirtilen gruplar özel politika gerektiren gruplar olarak değerlendirilir ve başvuranlar arasında bunlar birinci listeye, bunlar dışında kalanlar ise ikinci listeye yazılır. TYP’ye yapılan başvurular arasından birinci listeki adayların tamamı için işlem yapılmadan ikinci liste adaylar değerlendirmeye alınmaz. Aşağıdaki grupların hepsi birinci listeye dahil edilmekte olup aralarında herhangi bir öncelik sıralaması bulunmamaktadır.

▪ Kadınlar.

▪ 35 yaş üstü erkekler.

▪ Engelliler.

▪ Eski hükümlüler.

▪ Terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar.

TYP Kapsamında İşe Girebilmek İçin Aranan Hane Gelir Şartı

Nüfus kayıtlarına göre aynı adreste oturanların, TYP başlangıç tarihi dikkate alınarak ulaşılabilen en yakın döneme ait gelir getirici bir işte çalışma sonucu elde ettikleri toplam kazançlarının, aylık net asgari ücretin bir buçuk (1,5) katını aşması halinde söz konusu adreste oturan kişiler TYP’ye katılamaz. 1 Temmuz 2022 – 31 Aralık 2022 tarihleri arasında geçerli aylık net asgari ücrete göre bu sınır 8.250,50 liradır (8 bin 250 lira 50 kuruş). Güncel tutarlara Aylık Net Asgari Ücretin Hesabı sayfasından ulaşılabilir. Yurtlar ve sığınma evleri, vb. toplu yaşam alanlarında ikamet edenler ve 6284 sayılı Kanun kapsamında kimlik bilgileri gizlenenler için bu şart aranmaz.

Hane gelir şartının, programın başlangıcında sağlanması yeterlidir, daha sonra hane gelir durumunda meydana gelecek değişiklikler dikkate alınmaz.

Bu kapsamda yapılacak gelir hesabında;

▪ Resmi bilgi ve belgelerle tespit edilebilen 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) ve banka sandığı kapsamında elde edilen çalışmaya ilişkin gelirlerin tamamı hane gelir hesabına dahil edilir. Bu kapsamda çalışanların gelirlere bağlı fazla mesai, ikramiye, tazminat, promosyon, temettü kapsamında elde ettikleri gelirlerin tamamı hane gelir hesabına dahil edilir.

▪ Sosyal güvenlik kuruluşlarınca bağlanan yaşlılık, malullük ve ölüm (emekli, dul ve yetim) aylıklarının tamamı hane gelir hesabına dahil edilir.

▪ 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında sigortalılıkları bulunanların yani çırak, stajyer, kursiyer gibi kısmi sigortalı olanların ilgili faaliyetine ilişkin elde ettikleri gelirler ile emeklilik ikramiyesi, geçici ya da sürekli iş göremezlik ödeneği (rapor parası ya da iş kazası ve meslek hastalığına bağlı sürekli iş göremezlik geliri), işsizlik maaşı, kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamındaki yaşlı (65 yaş) ve engelli aylıkları, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu kapsamındaki sosyal yardımlar ve diğer bütün sosyal yardımlar ile yolluk gibi gelirler hane gelir hesabına dâhil edilmez.

▪ Hane gelir kontrolü, TYP başlangıç tarihi itibarıyla ulaşılabilen en yakın dönemdeki belgelendirilen gelirler üzerinden program başlangıcında bir defa yapılır. Yedekten veya yedek listenin bitmesi durumunda yedek liste dışından yapılan eklemelerde de kişinin programa eklendiği tarih itibarıyla bir defa hane gelir kontrolü yapılır ve bu kontrol, kişinin programa eklenme tarihinde geçerli asgari ücret düzeyi esas alınarak yapılır. Söz konusu kontrolde hesaplamaya dahil edilen gelire ilişkin işin veya faaliyetin, hesaplamaya esas ay itibarıyla sonlanmış olması durumunda ilgili gelir hesaplamaya dahil edilmez.

▪ Gelir şartı kontrolü İŞKUR tarafından değil, TYP’yi uygulayacak kurum tarafından yapılarak İŞKUR’a iletilir.

▪ Hane gelir şartının programa başlangıç tarihinde sağlanmadığının sonradan tespit edilmesi durumunda; TYP kapsamında çalışan kişi tespit tarihi itibarıyla geçersiz neden ile programdan çıkarılır ve yapılan tüm ödemeler yasal faizi ile birlikte tahsil edilir. Bu nedenle hane gelirine ilişkin bilgiler verilirken dikkat edilmesi gerekir.

TYP Kapsamında Çalışanların Günlük ve Haftalık Çalışma Süreleri

TYP kapsamında çalışan işçilerin ücretlerini her ne kadar İŞKUR karşılasa da bu işçileri TYP’yi uygulayan kamu kurumları çalıştırdığından, işçilerin günlük çalışma süreleri konusunda İŞKUR tarafından belirlenen çalışma sürelerine uymaları zorunludur. Bu konuda sorun yaşayanlar bulundukları yerdeki İŞKUR Müdürlüğüne, ALO 170 veya CİMER’e şikayette bulunabilirler.

İŞKUR Genelgesine göre, TYP’lerde haftalık çalışma süresi kırk beş (45) saattir. TYP’nin haftalık uygulama gün ve süreleri ile hafta tatiline ilişkin düzenlemelerin sözleşmede açık olarak belirtilmesi ve işçiye imzalatılan sözleşmenin bir nüshasının (örneğinin) işçiye verilmesi gerekir. Örneğin; TYP Pazartesi-Cumartesi arası günler için uygulanacaksa yani işçi Pazar günü hariç haftada 6 saat çalışacaksa günlük çalışma süresi 7,5 (yedi buçuk) saattir. Eğer işçi sadece hafta içi günlerde çalıştırılacak, Cumartesi ve Pazar çalıştırılmayacaksa günlük çalışma süresi 9 (dokuz) saattir. Dolayısıyla TYP kapsamında çalışan işçiye her hâlükârda haftada en az bir gün (24 saat) hafta tatili yani haftalık izin verilmesi gerekir. TYP kapsamındaki işçi Pazar günü veya hem Cumartesi, hem de Pazar günü çalışmamış olsa bile haftalık 45 saatlik normal çalışma süresini tamamlamış olduğu için, haftalık izin dışında arada işe gitmeme nedeniyle oluşan eksik günler hariç SGK’ya aylık 30 gün üzerinden bildirilir.

TYP kapsamında işçinin haftalık çalışma süresi 45 saati aşamaz. Çünkü İŞKUR TYP kapsamında çalışanlara asgari ücret üzerinden ödeme yapmakta olup, asgari ücret de sadece haftalık 45 saat çalışmayı kapsamaktadır. (Bkz. Asgari Ücret Sadece Haftada 45 Saat Çalışanlar İçin Geçerli) İşçinin haftalık 45 saati aşacak şekilde çalışması halinde 4857 sayılı İş Kanununun 41 inci maddesine göre, 45 saati aşan her bir saatlik çalışma fazla mesai kapsamına girer ve işçiye fazla mesai ücreti ödenmesi zorunluluğu doğar.

TYP’lerde kısmi süreli yani part-time çalışma uygulanmaz.

Aynı TYP programında çalışanların çalışma gün ve süreleri farklılaştırılamaz yani hepsine günlük aynı çalışma sürelerinin uygulanması gerekir.

TYP’lerde işçiye vardiyalı çalışma ve gece çalıştırılması yaptırılamaz.

TYP Kapsamında Çalışan İşçilerin İzin ve Devamsızlık Hakları

TYP kapsamında çalışanların işe devamı zorunludur. TYP kapsamında çalışanlar, çalıştıkları kuruma (işyerine) ve İŞKUR’a bilgi vermek ve İŞKUR ya da çalıştıkları kurumdan onay almak şartıyla hafta tatili ve resmi tatiller hariç sadece beş (5) güne kadar ücretsiz izin kullanabilirler. Sağlık sorunları, evlenme, doğum ve birinci derece yakınların vefatı ve benzeri durumlar da bu beş günlük ücretsiz izin kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla rapor alınan günler de söz konusu 5 güne dahil edilir. İznin kullanımı için izin dilekçesinin çalışılan kuruma onaylatılması gerekmekte olup, dilekçede mazeret bildirilmesi zorunlu değildir.

Ücretsiz izin kullanılan günler için çalışana herhangi bir ücret ödenmez ve SGK bildirimi de devamsızlıklar düşüldükten sonra kalan süre üzerinden yapılır.

SGK mevzuatına göre iş kazası ve meslek hastalığı kapsamına giren sağlık sorunları hariç, herhangi bir nedenle beş günlük izin süresinin aşılması halinde, çalışanın TYP ile ilişiği kesilir yani işten çıkarılır. Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle alınan raporlar hariç, 5 günden fazla rapor alan işçi de işten çıkarılır.

TYP kapsamında işçiler haftada 45 saatten fazla çalıştırılamayacağı için en az 24 saatlik hafta tatili (haftalık izin) verilmesi gerekir. Haftalık izin günleri ile diğer resmi tatil günleri çalışma günlerinden sayılır ve o günlere ait ücretler de ödenir.

TYP kapsamında çalışanların, çalıştıkları kuruma (işyerine) ve İŞKUR’a bilgi vermeden ve bunlardan onay almadan ya da belgeye dayalı mücbir (zorunlu) nedenleri olmadan TYP’ye devamsızlık hakları bulunmamaktadır. Bu şekildeki bir günlük devamsızlıkta dahi katılımcının TYP ile ilişiği kesilir. TYP’ye katılmaya hak kazanan katılımcının programa başladığı ilk gün katılım sağlamadan programdan ayrılması halinde kendisine herhangi bir ödeme yapılmaz.

İŞKUR tarafından yayımlanan Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Genelge’de konuya ilişkin olarak aşağıdaki örnek açıklamalara yer verilmiştir;

▪ 6 ay (her ay 30 gün kabul edileceğinden 180 gün) süren, hafta tatili Cumartesi ve Pazar günleri ve haftalık çalışma süresi 45 saat olan TYP’ye katılan A şahsının Cuma-Pazartesi (4 gün) günlerinde ücretsiz izin aldığı varsayıldığında; Cuma ve Pazartesi günleri ücretsiz izinli olarak kabul edilecek, hafta tatili olarak belirtilen Cumartesi ve Pazar günleri ise ücretsiz izin hakkından düşülmeyecektir.

▪ Hafta tatili Pazar günü ve haftalık çalışma süresi 45 saat olan TYP’ye katılan A şahsının Cumartesi-Pazartesi (3 gün) günleri sağlık raporu aldığı varsayıldığında; Pazar günü 5 günlük ücretsiz izin hakkından düşülmeyecektir.

▪ 6 ay (her ay 30 gün kabul edileceğinden 180 gün) süren TYP’ye katılan A şahsı; belgeye dayalı sağlık sorunları, evlenme, doğum ve birinci derece yakınlarının/eşinin vefatı gibi mücbir nedenlerle toplam 6 gün devamsızlık yapmışsa, ilgili kişinin 5 günlük izin süresini aşması nedeniyle 6 ncı gün devamsızlığının tespit edilmesiyle TYP ile ilişiğinin kesilmesi zorunludur.

▪ 6 ay (her ay 30 gün kabul edileceğinden 180 gün) süren TYP’ye katılan A şahsının; TYP’ye başladığı gün geçirdiği iş kazası nedeniyle 6 aylık rapor alması hâlinde bile TYP ile ilişiği kesilmeyecektir. Bu durumda SGK tarafından iş göremezlik ödeneği ödeneceğinden, katılımcıya herhangi bir ödeme yapılmayacaktır. TYP bitimine 1 gün dâhi kaldığında başlayabilecek durumda olan katılımcı, talebi halinde kalan süre kadar TYP’den yararlandırılacaktır. Yararlanma süresi ve koşulları açısından, A şahsı 6 ay yararlanmış gibi işlem görmeye devam edecektir.

TYP Programlarından Yararlanma Süresi

TYP uygulama süresi, her bir program için en fazla altı aydır ve sözleşmede belirlenen sürenin tamamlanmasıyla sona erer. TYP’nin süresi uzatılamaz.

İki TYP arasında bekleme süresi aranmaz. Dolayısıyla aynı kurumda TYP programının biri bitince diğeri başlatılabilir.

Bir katılımcı (işçi) TYP’den en fazla dokuz ay yararlanabilir.

24 Ay (İki Yıl) Süreyle TYP’den Yararlanma Hakkını Kaybedecek Olanlar

▪ Mazeretsiz olarak TYP’den ayrılanlar,

▪ Kendi kusuru nedeniyle TYP ile ilişiği kesilenler,

▪ Yararlandığı TYP bittikten sonra İŞKUR tarafından teklif edilen niteliklerine uygun en az üç iş teklifini mazeretsiz olarak kabul etmeyenler,

son yararlanma tarihi üzerinden yirmi dört ay (iki yıl) geçmedikçe yeni bir TYP’den yararlanamaz.

TYP’den Çıkma ve Çıkarılma Konusunda Mazeret Sayılacak Haller

▪ Katılımcının bir işe girdiğini beyan etmesi ve bu durumun SGK kayıtlarından da teyit edilmesi,

▪ Sağlık raporu ile belgelenen, beş günü aşan hastalık hali ile birinci derece yakınlarına ve eşine refakat etmesi,

▪ Beş günü aşacak şekilde programa katılımında sakınca görüldüğü sağlık raporu ile belgelenen hamilelik,

▪ Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve beş günü aşan gözaltı, tutukluluk ve hükümlülük,

▪ Katılımcı olarak belirlendiği bir TYP’de, kişinin TYP Katılımcı Taahhütnamesini imzalamaması,

▪ TYP’yi uygulayan kurumun bilgisi dahilinde yapılan devamsızlıkların beş günü aşması,

▪ Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen iller arası ikametgâh değişikliği,

▪ 7179 sayılı Askeralma Kanunu kapsamında programdan zorunlu askerlik hizmetini gerçekleştirmek için sevk tarihi itibarıyla ayrılması,

▪ Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve beş günü aşan şekilde katılımcının TYP’ye katılımını engelleyen haller,

▪ Katılımcının niteliklerinin TYP’ye uygun olmadığının yüklenici veya il müdürlüğü tarafından tespit edilmesi,

halleri TYP’den ayrılma konusunda mazeret sayılır ve 24 aylık TYP yasağı uygulanmaz. Yukarıda belirtilen haller dışındaki TYP’den ayrılma hâlleri ya da devamsızlık vb. katılımcının kendi kusuru nedeniyle ilişiğinin kesilmesi hâlleri mazeret olarak kabul edilmez ve 24 aylık TYp yasağı uygulanır.

Öte yandan, devam ettiği bir TYP ile mazeretli ya da mazeretsiz ilişiği kesilen katılımcı aynı TYP’ye tekrar katılamaz. Eğer mazeretli olarak TYP’den ayrılmış veya çıkarılmışsa, varsa ve şartlar tutuyorsa başka TYP’den yararlanabilir.

İŞKUR Tarafından Teklif Edilen İşin Mazeretsiz Kabul Edilmemiş Sayılacağı Haller

İŞKUR tarafından teklif edilen ve kabul edilmeyen işin kişinin niteliklerine uygun iş sayılması, dolayısıyla da mazeretsiz olarak kabul edilmemiş sayılabilmesi için; teklif edilen işin aşağıdaki kriterleri taşıması gerekir:

▪ Kişinin mesleğine, eğitim durumuna, yaşına, cinsiyetine, fizik ve sağlık durumuna uygun olması.

▪ Çalışma koşulları itibarıyla, iş yasalarında belirlenmiş olan hükümlere uygun olması (en az asgari ücret verilmesi, günlük ve/veya haftalık çalışma süresinin aşılmaması, fazla çalışma ücreti, yıllık ücretli izin vb.).

▪ Kişinin ikamet ettiği yerin belediye mücavir alanı sınırlarında bir iş olması.

▪ Teklif edilen işin yapılacağı işyerinden, 4857 sayılı İş Kanununun 24/II maddesinde belirtilen haklı sebeplerle ayrılmamış olması.

TYP bittikten sonra İŞKUR tarafından teklif edilen işler eğer yukarıdaki şartlara uymuyorsa, teklifin kabul edilmemesi sorumluluk doğurmaz.

TYP Kapsamında Çalışanlara Ödenecek Ücret Tutarı – SGK ve Vergi İşlemleri

TYP kapsamında çalışanlara, günlük asgari ücret miktarının çalışılan gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda ödeme yapılır. Ödemeler, bir ay kesintisiz çalışanlar için otuz gün üzerinden yapılır. Haftalık 45 saatlik çalışma süresi tamamlandıktan sonra çalışma yapılmayan Pazar veya Cumartesi-Pazar günleri de çalışma süresinden sayılır. Katılım sağlanmayan gün bulunması yani işçinin işe gelmediği günler olması halinde yapılacak ödeme, katılım sağlanmayan gün sayısının ilgili aydaki takvim gün sayısından düşülmesi sonucu bulunan gün sayısı üzerinden hesaplanır.

Ay içinde geç başlayan veya ay sonundan önce biten TYP’lerde ya da devam eden bir TYP’ye geç katılan veya TYP’den erken ayrılan katılımcılar için ödeme gün sayısı, ayın takvim gün sayısına bakılarak parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanır. Yapılacak ödemenin hesaplanmasında, hafta tatili günleri de dikkate alınır ve bugünlere ait ücret tam ödenir.

Sağlık raporuna bağlı olarak devamsızlık yapan katılımcıya, SGK tarafından iş göremezlik ödeneğinin (rapor parasının) ödenip ödenmediğine bakılmaksızın, sağlık raporu alınan günler için ödeme yapılmaz.

TYP kapsamında çalışanlara asgari ücret ödendiğinden, 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere asgari ücretten gelir ve damga vergisi kesintisi de tamamen kaldırıldığından, brüt asgari ücret üzerinden sadece yüzde 15 sigorta primi işçi hissesi kesilir ve kalanı işçiye ödenir. (Bkz. Aylık – Günlük Brüt Asgari Ücret Tutarları) Yüzde 15 sigorta primi işçi hissesi kesildikten sonra kalan aylık net asgari ücret, eğer herhangi bir artış olmazsa 2022 yılı sonuna kadar 5.500 (5 bin 500) liradır. Ayda 30 günden az çalışması olanlara ise çalışılan gün sayısı üzerinden ücret ödenir.

TYP Kapsamında Çalışacakların İmzalamaları Zorunlu Taahhütname

Başvuruları kabul edilen kişilere, TYP kapsamında çalışmaya başlamadan önce aşağıdaki Toplum Yararına Program Katılımcı Taahhütnamesini imzalatılmaktadır.

EK-1: Toplum Yararına Program Katılımcı Taahhütnamesi

Katıldığınız bu program; Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü ………………….……………. Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ve …(yüklenici)……. iş birliği ile düzenlenmektedir. Programa katılabilmeniz ve programın başarıyla tamamlanıp amacına ulaşabilmesi için, aşağıdaki hususların tarafınızdan bilinmesi, kabul edilmesi ve bu taahhütnamenin imzalanması gerekmektedir.

1- Toplum Yararına Program (TYP); afet, salgın, acil durum dönemlerinde ve diğer mücbir sebeplerde kamu hizmetlerinin desteklenmesi yoluyla özel politika gerektiren gruplar başta olmak üzere işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engellemek ve bu kişilere geçici gelir desteği sağlamak amacıyla düzenlenen bir aktif işgücü programıdır.

2- Türkiye İş Kurumu, TYP kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz.

3- TYP’ye katılım şartlarına ilişkin hususlar Yönetmelik ve Genelge’nin ilgili maddelerinde sayılmıştır. Bu hususlara ilişkin açıklamalar aşağıda yer almaktadır. Bu kapsamda söz konusu katılım şartlarının programa başvuru anında, programa başlama anında ve program süresince taşınması gerekmektedir.  Ancak Genelgenin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan hane gelir şartının program başlangıcında sağlanması yeterlidir.

a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak; TYP’ye başvurduğu tarihte Türkiye Cumhuriyeti Devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olmayı ifade eder.

b) Kuruma kayıtlı olmak; TYP’ye başvurduğu tarihte kişinin Kuruma kayıtlı olmasını ifade eder.

c) 18 yaşını tamamlamış olmak; TYP’ye başvurduğu tarihte kişinin 18 yaşını tamamlayarak 19 yaşından gün almış olmasını ifade eder.

ç) Emekli ve malul aylığı almamak; Kişinin SGK sistemi üzerinden yapılacak sorgulamasında emekli ve malul aylığı almamasını ifade eder. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrası kapsamında sürekli iş göremezlik ödeneği alanlar TYP’ye katılabilir.

d) Öğrenci olmamak (açık öğretim öğrencileri hariç); Kişinin açık öğretim dışında herhangi bir resmi ya da özel eğitim kurumunda öğrenci olmamasını ifade eder. Uzaktan eğitim alanlar TYP’ye katılamaz.

e) 31/05/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmekte olan ve isteğe bağlı sigortalılık hariç aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olan veya belirtilen kapsamda sigortalı sayılan kişiler TYP’ye katılamaz.

4- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında;

a) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin dört numaralı alt bendi kapsamında tarımsal faaliyette bulunanlar ile aynı Kanunun Ek-5 inci maddesi kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan kişiler,

b) Hakkında sadece kısa vadeli sigorta kollarından sigortalılık bildirimleri ve/veya genel sağlık sigortası prim ödemesi yapılanlardan;

1) Aday çırak, çırak veya işletmelerde meslekî eğitim görenler,

2) Staja tabi tutulan öğrenciler,

3) Mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler ile 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar

sigortalı olmama şartını yerine getirmiş sayılır.

5- TYP’lere programa devam süresince Adres Kayıt Sistemine göre (AKS) aynı adreste ikamet eden kişilerden yalnızca birisi katılabilir. Toplu yaşam alanlarında ikamet edenler ile 8/03/2012 tarihli ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında kimlik bilgileri gizlenenler için bu şart aranmaz.  AKS’de aynı adreste ikamet eden kişilerin seçim yöntemleri sonrası oluşan listelerde isimlerinin olması halinde başvuranlardan Kuruma kayıt tarihi daha eski olana öncelik tanınır. Kurum kayıt tarihlerinin aynı olması halinde ise başvuranlardan yaşı büyük olan söz konusu TYP’ye katılır.

6- Adres Kayıt Sistemine (AKS) göre aynı adreste oturanların, programa başlangıç tarihi dikkate alınarak ulaşılabilen en yakın döneme ait gelir getirici bir işte çalışma sonucu elde ettikleri toplam kazançlarının asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen bir aylık asgari ücretin net tutarının bir buçuk (1,5) katını aşması halinde söz konusu adreste oturan kişiler TYP’ye katılamaz. Yurtlar ve sığınma evleri, vb. toplu yaşam alanlarında ikamet edenler ile 6284 sayılı Kanun kapsamında olanlar için bu şart aranmaz.

7- Terör örgütlerine veya Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan kişiler TYP’ye katılamaz. Katılımcı olarak belirlenen kişiler için güvenlik incelemesi yapılabilir. Güvenlik incelemesi yapılan katılımcının terör örgütlerine veya Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğunun tespit edilmesi halinde tespit tarihi itibarıyla programdan çıkışı verilir. Katılımcıya katılım sağlanan günler için ödeme yapılır.

8- Yönetmelik ve Genelge ile eklerinde yer alan uyulmakla yükümlü olunan hususları taşımadığı/ihlal ettiği belirlenen katılımcıların tespit tarihinden itibaren TYP ile ilişiği kesilerek, Yönetmeliğin 17 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre ilgili hakkında işlem yapılır. Yönetmeliğin 8 inci maddesinde ve Genelgenin ilgili maddelerinde yer alan katılım şartları ve eklerinde belirlenen diğer tüm şartlara ilişkin bilgi ve belge kontrolünden yüklenici sorumludur. Genelgenin 11 inci maddesinin sekizinci fıkrasında belirtilen durumlar hariç olmak üzere yüklenicinin bu sorumluluğunu yerine getirmemesinden dolayı oluşabilecek her türlü fazla veya yersiz ödeme yükleniciden ödeme tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faizi ile birlikte tahsil edilir.

9- Bir katılımcı TYP’den en fazla dokuz ay yararlanabilir. İki TYP arasında bekleme süresi aranmaz.

10- Devam ettiği bir TYP ile mazeretli ya da mazeretsiz ilişiği kesilen katılımcı aynı TYP’ye tekrar katılamaz.

11- Mazeretsiz olarak TYP’den ayrılanlar veya kendi kusuru nedeniyle ilişiği kesilenler ile yararlandığı TYP bittikten sonra Kurum tarafından teklif edilen niteliklerine uygun en az üç iş teklifini mazeretsiz olarak kabul etmeyenler, son yararlanma tarihi üzerinden yirmi dört ay geçmedikçe yeni bir TYP’den yararlanamaz.

12- Genelgenin 14 üncü maddesi kapsamında sadece aşağıdaki durumlar TYP’den ayrılma için mazeret sayılacak, bunlar dışındaki TYP’den ayrılma halleri ya da devamsızlık vb. gibi katılımcının kendi kusuru nedeniyle ilişiğinin kesilmesi halleri mazeret olarak kabul edilmeyecektir.

a) Katılımcının bir işe girdiğini beyan etmesi ve bu durumun SGK kayıtlarından da teyit edilmesi halinde,

b) Sağlık raporu ile belgelenen, beş günü aşan hastalık hali ile birinci derece yakınlarına ve eşine refakat etmesi halinde,

c) Beş günü aşacak şekilde programa katılımında sakınca görüldüğü sağlık raporu ile belgelenen hamilelik halinde,

ç) Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve beş günü aşan gözaltı, tutukluluk ve hükümlülük hallerinde,

d) Katılımcı olarak belirlendiği bir TYP’de, kişinin TYP Katılımcı Taahhütnamesini imzalamaması halinde,

e) Yüklenici kurumun bilgisi dahilinde yapılan devamsızlıkların beş günü aşması halinde,

f) Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen iller arası ikametgâh değişikliği halinde,

g) 25/06/2019 tarihli ve 7179 sayılı Askeralma Kanunu kapsamında programdan zorunlu askerlik hizmetini gerçekleştirmek için sevk tarihi itibarıyla ayrılması halinde,

ğ) Yetkili makamlarca verilen belgelerle ispat edilen ve beş günü aşan şekilde katılımcının TYP’ye katılımını engelleyen hallerde,

h) Katılımcının niteliklerinin TYP’ye uygun olmadığının yüklenici veya il müdürlüğü tarafından tespit edildiği hallerde.

13- Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik kapsamında düzenlenecek programlar arasında bekleme yapılmaksızın geçiş yapılabilir.

14- Genelgenin 14 üncü maddesi kapsamında TYP bittikten sonra Kurum tarafından teklif edilen ve niteliklerine uygun en az üç işi mazeretsiz olarak kabul etmeyenlerin tespitinde, katılımcıdan sorumlu olan İş ve Meslek Danışmanının yazılı bildirimleri ya da sistem üzerindeki kayıtları esas alınacaktır. Kurum tarafından teklif edilen bir işi kabul eden ya da kendi imkânıyla bir işe girdiği SGK kayıtlarından tespit edilen katılımcılar için üç iş teklifinin hesaplanması son girmiş olduğu işten sonra yeniden başlar. Teklif edilen işin, kişinin niteliklerine uygun iş sayılması için aşağıdaki kriterleri taşıması gereklidir:

a) Kişinin mesleğine, eğitim durumuna, yaşına, cinsiyetine, fizik ve sağlık durumuna uygunluk,

b) Çalışma koşulları itibarıyla, iş yasalarında belirlenmiş olan hükümlere uygunluk (en az asgari ücret verilmesi, günlük ve/veya haftalık çalışma süresinin aşılmaması, fazla çalışma ücreti, yıllık ücretli izin vb.),

c) Kişinin ikamet ettiği yerin belediye mücavir alanı sınırlarında bir iş olması,

ç) Teklif edilen işin yapılacağı işyerinden, işsizin,  22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 24/II maddesinde belirtildiği gibi haklı sebeple ayrılmamış olması.

15- Katılımcıların TYP’ye devamı zorunludur. Katılımcılar TYP’nin süresine bakılmaksızın yükleniciye ve Kuruma bilgi vermek ve Kurum ya da yükleniciden onay almak şartıyla beş güne kadar ücretsiz izin kullanabilir. Ücretsiz izin kullanılan dönemde katılımcıya herhangi bir ücret ödenmez ve SGK bildirimi de devamsızlıklar düşüldükten sonra kalan süre üzerinden yapılır.

16- Sağlık sorunları, evlenme, doğum ve birinci derece yakınların vefatı ve benzeri durumlar da beş günlük ücretsiz izin kapsamında değerlendirilir.

17- Hafta tatili günleri de hafta içi günleri gibi çalışılmış olarak değerlendirilir. Katılımcıların hafta tatili ya da resmi tatil günlerine denk gelen izinleri, ücretsiz izin haklarından düşülmez.

18- 5510 sayılı Kanun’a göre iş kazası ve meslek hastalığı kapsamına giren sağlık sorunları hariç, herhangi bir nedenle beş günlük izin süresinin aşılması halinde, yüklenici tarafından katılımcının ilişiği kesilerek il müdürlüğüne bildirilir.

19- Katılımcıların yükleniciye ve Kuruma bilgi vermeden ve bunlardan onay almadan ya da belgeye dayalı mücbir nedenleri olmadan TYP’ye devamsızlık hakları bulunmamaktadır. Bu şekildeki bir günlük devamsızlıkta dahi yüklenici tarafından katılımcının TYP ile ilişiği kesilerek il müdürlüğüne bildirilir. TYP’ye katılmaya hak kazanan katılımcının programa başladığı ilk gün katılım sağlamadan programdan ayrılması halinde, herhangi bir ödeme yapılmaz.

20- Her katılımcı devam ettiği günler için Devam Çizelgesine imza atmakla yükümlüdür.

21- Kurum tarafından sunulan hizmetlerin geliştirilmesinde katılımcıların da görüşlerinin alınması amacıyla, Kurum’dan alınan hizmetlerle ilgili her türlü şikayet, eleştiri ve önerilerin tarafımıza iletilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca Kurum personeli ihtiyaç hâlinde katılımcılarla temas kurarak görüşlerini alabilecektir. Bu nedenle Kurum kayıtlarındaki iletişim bilgilerinin katılımcılar tarafından güncel tutulması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan hususları ve yürürlükteki mevzuatta yer alan diğer hükümleri okuduğumu ve anladığımı, katılım koşullarını taşıdığımı, TYP’nin devamı sırasında belirlenen tüm kurallara uyacağımı, aksi yönde bir tespit olması durumunda da hakkımdaki yaptırımları kabul ettiğimi beyan ederim. (isvesosyalguvenlik.com)