İŞKUR’un işsizliğin önlenmesine yönelik çalışmaları kapsamında işsizlere belirli bir süre iş imkanı sağlayan uygulamalarından biri de işbaşı eğitim programıdır.

Bu program kapsamında işçi İŞKUR ile anlaşma yapan işyerinde çalışmakta, bu çalışması sırasında yaptığı işle ilgili eğitim almış olmakta yani yaptığı işi öğrenmekte, işçinin ücretini ve sigorta primlerini ise program süresince İŞKUR ödemektedir.

İşbaşı Eğitim Programı ve diğer İŞKUR programlara hakkında ayrıntılı bilgi ve açıklama İşsizlere ve İş Arayanlara Yönelik İş-Kur Hizmetleri başlıklı yazıda yer almaktadır.

İşbaşı eğitim programı kapsamında çalışan işçilerin 4857 sayılı İş Kanunu ve İŞKUR mevzuatı çerçevesinde sahip olduğu haklar ve uyması gereken kurallar, dolayısıyla da işverenlerin yükümlülükler ise aşağıda belirtilmiştir.

İşverenin Yükümlülükleri

Aşağıda belirtilen işveren yükümlülükleri aynı zamanda işçinin da haklarıdır.

• İşveren ile işçi arasında İŞKUR tarafından hazırlanmış sözleşmenin üç nüsha olarak imzalanması, imzalanan sözleşmenin işveren tarafından İŞKUR’a onaylatılması, işçi ve işverenin bu sözleşmede belirtilen kurallara uyması gerekir. İmzalanan üç nüsha sözleşmenin bir nüshası işverende kalır, bir nüshası işçiye, bir nüshası ise İŞKUR’a verilir. Dolayısıyla işçi bir nüshası kendisine verilen sözleşmeden hak ve sorumluluklarını görme imkanına sahip olur.

• İşveren işçinin İşbaşı Eğitim Programından usulüne uygun şekilde yararlanmasını ve deneyim sahibi olmasını sağlamak üzere gerekli mesleki bilgiye ve deneyime sahip en az bir sorumlu belirlemek zorundadır. İşveren tarafından işbaşı eğitim programı sorumlusu olarak belirlenen kişi, program kapsamında çalışan işçinin programın amacına uygun şekilde mesleğini iş başında öğrenmesi ve tecrübe kazanması için gerekli kolaylığı sağlamak ve işçiye sadece program düzenlenen meslek ile sınırlı olmak üzere görev vermekle yükümlüdür. Dolayısıyla işçiye işbaşı eğitim programındaki meslekle ilgili iş dışında başka bir iş yaptırılamaz. Eğer işveren işbaşı eğitim programı sorumlusu belirlememişse o zaman bu sorumluluğu kendisi yerine getirir.

• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli önlemleri almak zorundadır. İşçinin eğitim aldığı sırada iş kazası geçirmesi durumunda kazanın, işveren tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhâl, Sosyal Güvenlik Kurumuna ise en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirilmesi gerekir.

• Programa katılma saatleri yani işbaşı eğitim programı kapsamında çalışan işçinin mesai saatleri işveren tarafından belirlenir. Ancak işçinin günlük çalışma süresi dinlenme (mola) süreleri hariç günde 5 saatten az, 8 saatten fazla ve haftada da 45 saatten ve 6 günden fazla olamaz. Dolayısıyla işçinin en az 24 saat (bir gün) hafta tatili yapması gerekir. İşbaşı eğitim programı kapsamında işçi vardiyalı olarak da çalıştırılabilir.

• İşveren işçiyi yedi günden fazla şehir dışında görevlendirecek veya eğitime gönderecekse mutlaka İŞKUR’dan yazılı izin alması gerekir.

• İşçiye İŞKUR tarafından verilecek ücrete, işçinin rızası dışında işveren kısmen veya tamamen el koyamaz, hangi adla olursa olsun işçinin elinden alamaz.

• İşverenin fesih kararı alması yani işçiyi işten çıkarmaya karar vermesi halinde, fesih kararını aynı gün içinde yazılı olarak ve gerekçeleriyle birlikte işçiye bildirmesi, en geç üç işgünü içinde de İŞKUR il müdürlüğüne bildirmesi gerekir. İşveren İŞKUR’a bildirmeden işçiyi programdan çıkaramaz. Fesih yani işverenin işçiyi işten çıkarma kararı İŞKUR tarafından uygun görülürse geçerlilik kazanır.

• İŞKUR tarafından işçiye yapılan ödemelere ilave olarak isterse işveren de yemek parası, yol parası, giysi yardımı, harçlık, fazla ödeme vb. gibi adlarla işçiye kendisi de ilaveten ödeme yapabilir. İşverenin yapacağı bu tür ödemeler, ödeyeceği verginin hesaplanmasında esas alınan safi kazancın tespitinde indirilecek giderler arasında yer alır.

İşçinin Uyması Gereken Kurallar – İşçinin Yükümlülükleri

İşbaşı eğitim programı kapsamında çalışan işçinin uyması gereken kurallar yani işçinin görevleri ise aşağıda belirtilmiştir.

• İşbaşı eğitim programını düzenli olarak takip etmek yani işe gitmek zorundadır. Çünkü işveren düzenli olarak bu programdan yararlanan işçinin işe devam çizelgelerini İŞKUR’a vermekte ve İŞKUR işçinin ücretini bu devam çizelgelerini esas alarak ödemektedir.

•Kabul edilebilir mazereti olan işçiye işveren ya da işveren vekili tarafından mazeret izni verilebilir, ancak bu mazeret izninin toplam süresi aşağıda belirtilen süreden fazla olamaz.

• Doktor raporu ile belgelenen en fazla 5 günlük sağlık izni (istirahat raporu) dışında, devamsızlık süresi toplamının İşbaşı Eğitim Program süresinin 1/10’undan (onda birinden daha fazla olmaması) gerekir. Örneğin 150 günlük bir programda; beş günlük sağlık raporu dışında işçi en fazla on beş gün izin kullanabilir. Programın devamı sırasında işçinin beş günü aşan rapor alması halinde, beş günü aşan rapor süresi de işçinin on beş günlük izin hakkından düşülür ve her halükarda rapor süreleri de dahil devamsızlığın yirmi günü aşması halinde, işçinin programla ilişiği kesilir yani işçi programdan çıkarılır. Dolayısıyla işçinin işverenden izin alarak programa katılmadığı (işe gitmediği) günler devamsızlık sayılır.

• Devamsızlığı belirtilen sınırı aşan işçi İŞKUR tarafından programdan çıkarılır. Bu şekilde işbaşı eğitim programından çıkarılan veya programdan mazeretsiz ayrılan işçi on iki ay süreyle işbaşı eğitim programlarından yararlanamaz.

• Program sırasında işyeri ile ilgili olarak edindiği ticari ve gizli bilgileri işyeri dışında başkaları ile paylaşamaz.

• İşçinin fesih kararı alması yani işten ayrılmaya karar vermesi halinde, fesih kararını aynı gün içinde yazılı olarak ve gerekçeleriyle birlikte işverene, en geç üç işgünü içinde de İŞKUR il müdürlüğüne bildirmek zorundadır. İşçinin programdan (işten) mazeretsiz ayrılması durumunda sözleşmesi İŞKUR il müdürlüğü tarafından feshedilir ve o işçi fesih tarihinden itibaren on iki ay süreyle İŞKUR kurs ve programlardan yararlanamaz. Programdan ayrılma talebinde
bulunan işçinin öne sürdüğü mazereti İŞKUR il müdürlüğünce/hizmet merkezince değerlendirilir, bu hususta karar verme yetkisi tamamen il müdürlüğü/hizmet merkezindedir.

• İşbaşı Eğitim Programına katılma şartlarını taşıdığı hususunda yazılı beyanname vermek zorundadır.

İşçinin Sigortalılık Durumu

İşbaşı eğitim programı kapsamında çalışan işçi hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası, ayrıca bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında başkası üzerinden sağlık yardımı alma hakkı / imkanı yoksa genel sağlık sigortası uygulanır. Sigorta primleri program süresince İŞKUR tarafından SGK’ya ödenir.

Program Bitiminde İşçinin Durumu

İşbaşı eğitim programı kapsamında çalıştırılan işçinin program süresinin bitiminde işveren işçiden memnun kalmışsa, ücretini ve primini ödeyerek işyerinde çalıştırmaya devam edebilir. Buna engel bir durum olmadığı gibi hatta işbaşı eğitim programını tamamlayıp çalıştıran işverene teşvik prim teşviki bile uygulanmaktadır (Bkz. SGK Teşvik Rehberi). Ayrıca işveren işbaşı eğitim programı kapsamında işyerinde işçi çalıştırabilmek için İŞKUR’a istihdam taahhüdünde bulunmuşsa, bu taahhüt kapsamında belli sayıda işçiyi belirli bir süreyle işbaşı eğitim programından sonra çalıştırmaya devam etmek zorundadır.

Hakları İhlal Edilen İşçi İŞKUR’a Şikayette Bulunabilir

Yukarıda belirtilen şartlara riayet edilmeden işbaşı eğitim programı kapsamında çalıştırılan işçi işyerinin bağlı olduğu İŞKUR müdürlüğüne şikayette bulunabilir, müdürlüğe gitme imkanı yoksa posta yoluyla şikayet dilekçesini gönderebileceği gibi ALO 170’e de şikayetini iletebilir. (isvesosyalguvenlik.com)