İşverenler Çalışanlara Enflasyon Zammı Yapmak Zorunda !

Özel sektörde çalışanların ücret zammı konusu öteden beri en çok tartışılan, en çok sorun olan konulardan biridir, muhtemelen öyle olmaya da devam edecektir.

Çünkü İş Kanunu uyarınca işverenler asgari ücretten daha düşük bir ücretle işçi çalıştıramayacağından, dolayısıyla asgari ücretle işçi çalıştıran işverenlerin asgari ücrete gelen zamları aynen işçiye yansıtması zorunlu olup, bunun dışında Kanunda işçi ücretlerine zam yapılmasıyla ilgili hiçbir düzenlemeye yer verilmemiştir. Bu konu tamamen toplu iş sözleşmeleri ile işçi – işveren arasındaki sözleşmeye (anlaşmaya) bırakılmıştır. (Bkz. İşverenin Ücrete Zam Yapma Zorunluluğu Var mıdır ?)

Son Yılların En Yüksek Enflasyon Artışları Yaşanıyor

Ancak son bir kaç yıldır durum farklılık arz etmektedir, hayat pahalılığı ve enflasyon artmış olup, artış halen de devam etmektedir. Nitekim daha önce bu konuda Hükümetten işverenlere uyarı dahi gelmiştir. (Bkz. Başbakan Yardımcısından İşverenlere Maaş Zammı Uyarısı) Bu nedenle özel sektörde işverenlerin çalışanlarına enflasyon zammı yapmak zorunda olup olmadığı sorusu artık daha sık sorulmaktadır. Son olarak TUİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 3 Ağustos 2018 tarihinde Temmuz ayı Tüketici Fiyat Endeksini (TÜFE) yüzde 2,30 olarak açıklamıştır. Aynı verilere göre tüketici enflasyonu bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 12,29, bir önceki yılın aynı ayına göre de yüzde 17,90 artmıştır.

İşyeri Toplu Sözleşme Kapsamında veya İşçi – İşveren Arasında İş Sözleşmesi Varsa

Eğer işyeri toplu iş sözleşmesi kapsamındaysa, toplu iş sözleşmesinde yer alan ücret artışı ile ilgili hükümlerin, enflasyon artışı da dahil aynen işyeri / işveren tarafından uygulanması gerekir. İşyeri toplu iş sözleşmesi kapsamında olmasa bile işçi – işveren arasında ücret artışı konusunda anlaşmaya varılmışsa, yapılacak ücret artışları belirlenmişse işyerinin / işverenin bu anlaşmaya uyması gerekir.

Toplu Sözleşme – İş Sözleşmesi Olmasa da İşveren Enflasyon Zammı Yapmak Zorunda

İşyeri toplu iş sözleşmesi kapsamında değilse, işçi – işveren arasında ücret artışı ve enflasyon farkının ücrete yansıtılması konusunda herhangi bir anlaşma da yapılmamışsa (bu konuda sözleşme de yoksa), bu durum işverenin işçinin ücretine / maaşına zam yapmak zorunda olmadığı, enflasyon farkını işçinin ücretine/maaşına yansıtmak zorunda olmadığı anlamına gelmez.

Nitekim Yargıtay 22. Hukuk Dairesi bir kararında;

“Ülkemiz gibi henüz enflasyonla mücadelenin devam ettiği yılda en az bir kez hatta zaman zaman yılda iki kez asgari ücretin devlet eliyle artırılarak belirlendiği durumlarda işçinin ücretinin asgari ücretin altında olmadığı düşüncesiyle artırılmaması objektif iyi niyet kuralları ile bağdaşmaz.Zira işçi işe başlarken mesleki kıdemi tecrübesi dikkate alınarak yüksek ücretle işe başlamış hayatın olağan akışı gereği sözleşmenin kuruluşundaki şartları korumak saiki ile yıllar içinde ücretine zam yapılmasını beklemek hakkıdır.Salt yazılı bir sözleşme ile ücret artışının başlangıçta kararlaştırılmamış olması yada yazılı bir sözleşme yapılmamış olması sebebiyle işçinin aynı ücretle uzun yıllar çalışmaya zorlanması kabul edilemez.

İşletmelerin ve çalışma hayatının devamlılığı ve sürdürülebilirliği açısından kural olarak işverenin işçiye ücret zammı yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak iş sözleşmesinin taraflara karşılıklı olarak haklar bahşedip, borçlar yüklemesi de gözetildiğinde nasıl işveren ücret artışına zorlanamaz ise işçi de aynı ücretle uzun süre çalışmaya zorlanmamalıdır. Asgari ücretle çalışan bir işçinin bile aldığı ücret miktarı, devlet eliyle yapılan düzenlemeler nedeniyle her yıl düzenli olarak artmakta iken İşçinin uzun süre salt ücreti, asgari ücretin altına düşmediği düşüncesiyle aynı ücretle çalışmaya katlanması beklenmemelidir. Aksinin kabulü halinde sözleşmesinin kuruluşunda belirlenen ücret enflasyon sebebiyle eriyecek çalışanın hayat standardını düşürecek, emsali olan bir işçinin aldığı ücretinin altında bir ücretle çalışmaya zorlanacaktır. Bu durum çalışan yönünden iş şartlarının uygulanmaması niteliğinde olup 4857 sayılı Yasanın 24/II-f bendi gereğince haklı fesih imkanı vermelidir.”

ifadelerini kullanmıştır. (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2017/5909 E., 2017/5823 K.)

Yargıtay’ın söz konusu kararından da anlaşılacağı üzere, işçi – işveren arasında ücret/maaş artışı konusunda hiçbir anlaşma / sözleşme olmasa bile, eğer işçi asgari ücretten yüksek bir ücretle çalışıyorsa, işveren işçiye düzenli zam yapmasa bile en azında enflasyon farkını ücretine/maaşına yansıtmak zorundadır. Çünkü bu durumda işveren işçinin maaşına zam yapmış sayılmayacak, sadece alım gücü yönüyle işçinin ilk işe girişindeki ücreti korunmuş olacaktır.

Asgari Ücretle Çalışanların Durumu

Asgari ücretle çalışanlar açısından ise zaten durum işverenin takdirinde olmayıp her yıl Devlet tarafından asgari ücret yeniden belirlenmekte, yeterli veya yetersiz o ayrı konu, düzenli zam yapılmaktadır. Bu arada asgari ücretin sadece haftada 45 saat çalışan işçiler açısından geçerli olduğu, işyerinde haftada 45 saatten fazla çalışanlara asgari ücretten fazla ödeme yapılması gerektiği gözden kaçırılmamalıdır. (Bkz. Asgari Ücret Sadece Haftada 45 Saat Çalışanlar İçin Geçerli başlıklı yazı.)(isvesosyalguvenlik.com)