Muhtar Seçilenler İçin Rehber

31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçim sonucunda aday oldukları yerde en çok oyu alan muhtarlar mazbatalarını aldı ve görevlerine başladırlar.

Seçim Kurullarına itiraz edilen yerlerde ise itirazlar sonuçlandıktan veya seçimi yenilenirse yeni seçim yapılıp sonuçlandıktan sonra seçimi kazanmış olan adaylar aynı şekilde mazbatalarını alıp muhtarlık görevine başlayacaklar.

Bunlardan bir önceki dönemde muhtar olanlar yani tekrar muhtar seçilenler için herhangi bir değişiklik söz konusu değil, durumları aynen devam edecek. Ancak bu seçimle birlikte yeni muhtar olanlar için ise durum farklı. Bunlarla ilgili bazı önemli konulara aşağıda açıklık getirilmiştir.

Muhtarlar Aylık Ne Kadar Maaş Alacak ?

Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarları, 14.750 gösterge rakamının aylık memur maaş katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık alıyorlar. Maaştan damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmıyor.

Buna göre 2019/Temmuz ayına kadar ödenecek maaş aşağıdaki gibi olacak;

0,130597×14.750 = 1.926,31 TL

Bu tutardan binde 7,59 oranında damga vergisi kesilecek.

1.926,31 – 14,62 = 1.911,69

Dolayısıyla 2019/Temmuz ayına kadar muhtarlara her ayın 15’inde aylık 1.911,69 TL (bin dokuz yüz on bir lira altmış beş kuruş) maaş ödenecek. 2019/Temmuz ayından itibaren ise yılsonuna kadar aylık muhtar maaş 2,007.27 TL olacak. Eğer memurlara 2019/Temmuz ayında enflasyon farkı ödenirse bu fark da ayrıca muhtar maaşlarına yansıyacak.

Emekli Olanlar Muhtarlık Maaşı da Alabilecek mi – Emekli Aylıkları Kesilecek mi ?

2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasasının 3 üncü maddesinde; aynen “Köy ve mahalle muhtarlarından bir sosyal güvenlik kurumundan emekli aylığı almakta bulunanların bu aylıkları muhtarlık ödeneği ve harçlardan alacakları prim dolayısıyle kesilmez.” hükmü yer almaktadır. Kanunda geçen muhtarlık ödeneğinden muhtarlık maaşı kastedilmektedir. 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanunun 20 nci maddesinde “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir” hükmüne yer verilmiş olup, yukarıda belirtilen harçtan bu harç kastedilmektedir.

Aynı şekilde Emeklilik İşlemleri konulu ve 2018/38 sayılı SGK Genelgesinde de “malullük aylığı almakta iken köy ve mahalle muhtarı seçilenlerin aylıkları muhtarlık ödeneği ve harçlardan alacakları prim nedeniyle kesilmeyecektir.” açıklamasına yer verilmiştir.

Dolayısıyla kendi çalışmasından dolayı yaşlılık (emeklilik) veya malullük aylığı alan kişinin muhtar seçilmesi nedeniyle bu aylığı kesilmeyecek, aynı şekilde emekli veya malullük aylığı almaya devam edecek, bunlar aynı zamanda muhtarlık maaşı da alabileceklerdir. Ancak hak sahibi olarak ölen eşi üzerinden ölüm (dul) aylığı veya ölen ana – babası üzerinden ölüm (yetim) aylığı alanların bu aylıkları, kişinin 1 Ekim 2008 öncesinde veya sonrasında ölmüş olması ve/veya tabi olduğu sigortalılık statüsüne (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) bağlı olarak muhtar seçilmiş olmaları nedeniyle kesilecek veya kesilmeyecektir, ancak bu durumdaki muhtarlar her hâlükârda muhtarlık maaşını alacaklardır.

Muhtarların Sigortalılık Durumu ve Yapılacak İşlemler

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek bir çalışması bulunmayan veya bu kapsamda aylık almayan köy ve mahalle muhtarları aynı fıkranın (b) bendine göre (4/1-b) yani Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılıyorlar ve bu durumda olanlar sigorta primlerini kendileri ödüyorlardı. Ancak 2017 yılında 690 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (690 sayılı KHK) ile yapılan düzenleme uyarınca 1 Mayıs 2017 tarihinden itibaren artık köy ve mahaller muhtarlarının sigorta primleri prime esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) üzerinden il özel idareleri veya yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları tarafından doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeniyor yani artık muhtarların sigorta primleri (2019 yılı için aylık 882,65 TL) Devlet tarafından ödeniyor. Bu primlerin karşılığı her yıl İçişleri Bakanlığı bütçesine konuluyor ve o yıl içinde söz konusu bütçeden il özel idare ve yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları bütçelerine aktarılıyor.

Öte yandan kendi sigortalılığından dolayı emekli aylığı alanlar ile herhangi bir işte çalışması nedeniyle 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı olanlar ise 4/b kapsamında sigortalı sayılmayacağından bunlar adına prim ödenmeyecek.

Tarım BAĞ-KUR veya Diğer BAĞ-KUR Sigortalılarının Durumu

Tarımda kendi adına ve hesabına çalıştığı için 4/b (BAĞ-KUR) sigortalısı olan veya şirket ortaklığı ya da vergi mükellefiyeti gibi nedenlerle 4/b (BAĞ-KUR) sigortalısı olan kişinin muhtar seçilmesi halinde, söz konusu BAĞ-KUR sigortalılığı sona erdirilecek ve muhtarlığa bağlı BAĞ-KUR sigortalılığı başlatılacaktır.

4/a (SSK) Kapsamında Çalışanların Durumu

Herhangi bir işyerinde çalışmaları nedeniyle 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olanlardan muhtar seçilenlerin bu işlerine devam edemeyecekleri, dolayısıyla da bu sigortalılıklarının devam etmeyeceği yönünde herhangi bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır. Sadece Şehir ve Kasabalardaki Mahalle Muhtar ve İhtiyar Kurulları Tüzüğünün 11 inci maddesinde “Milletvekilleri, İl Umumi Meclisi üyeleri, subaylar, erat, askeri memurlar, yargıçlar, genel, özel ve katma bütçelerle idare edilen daire ve kurumlardan aylık alan memurlar, mahalle muhtar ve ihtiyar kurulu üyeliğine seçilemezler.” hükmü yer almaktadır. 442 sayılı Köy Kanununun 33/6. maddesi uyarınca da “Devletin, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin, köylerin, İktisadi Devlet Teşekküllerinin veya bunlara bağlı daire ve müesseselerle ortaklarının ve imtiyazlı şirketlerin memur ve müstahdemi olanlar” köy muhtarı olamazlar. Dolayısıyla söz konusu Kanun ve Tüzük’te belirtilen istisnalar dışından herhangi bir işte çalışması nedeniyle 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olanların muhtar seçilmeleri nedeniyle bu sigortalılıkları sona ermeyeceğinden, o işlerinde çalışmaya devam ettikleri sürece 4/a (SSK) sigortalılıkları da devam edecek, bunlar muhtarlıkları nedeniyle 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılmayacaklar. İşten ayrılmaları yani 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalılıklarının sona ermesi (sigorta çıkışlarının verilmesi) halinde ise muhtarlığa bağlı 4/b (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılıkları devreye girecek.

Öten yandan;

– 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanunun 18 inci maddesinde; “Mahalle muhtar ve ihtiyar heyetleri vazifelerini ifada ihmal ve terahi gösterdikleri takdirde vali veya kaymakamlar kendilerine yazılı ihtarda bulunurlar. Bu ihtara rağmen temerrüt edenlerin işten eli çektirilir ve idare heyeti karariyle vazifelerine nihayet verilir.” sona erer hükmüne yer verilmiştir.

– 442 sayılı Köy Kanunun 41 inci maddesinde; İl merkezine bağlı köylerde vali, ilçelere bağlı köylerde kaymakamlar, muhtarın köy işlerini ve kanunlarla verilen diğer görevlerini yapmadığını görürlerse muhtara yazılı ihtarda bulunurlar. Buna rağmen iş görmiyen muhtar, yetkili idare kurulu karariyle görevinden uzaklaştırılır.” hükmüne yer verilmiştir.

Dolayısıyla yukarıda belirtilen istisnai durumlar dışında muhtarların 4/a (SSK) kapsamında çalışmalarına engel bir mevzuat hükmü olmasa da başka işte çalışmaları nedeniyle muhtarlık görevlerini gerektiği gibi yerine getirmeyenler vali veya kaymakam tarafından önce uyarılacaklar, buna rağmen görevini aksatan muhtarlar görevinden alınacaklardır.

İsteğe Bağlı Sigortalı veya 2925, Ek-5, Ek-6 Kapsamında Sigortalı Olanların Durumu

İsteğe bağlı sigortalı olan veya 2925 ya da Ek-5 kapsamında tarım sigortalısı olanların, taksi – dolmuş – minibüs gibi toplu taşıma araçlarında çalışmaları nedeniyle Ek-6 kapsamında sigortalı olanların bu sigortalılıkları muhtar muhtarları için seçildikleri tarihten bir önceki tarih itibariyle kendiliğinden sona erecek 4/b (Bağ-Kur) sigortalılıkları başlayacak.

Emekliyken Muhtar Seçilenlerin Durumu

SGK’dan kendi çalışması nedeniyle yaşlılık (emeklilik) veya malullük aylığı alan kişinin muhtar seçilmesi halinde, almakta olduğu aylık devam edecek, dolayısıyla bu kişi 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı olmayacaktır.

Valilik ve Kaymakamlıklar Bildirim Yapmaktan Kurtuldu

Normalde 5510 sayılı Kanun uyarınca seçimi kazanan köy ve mahalle muhtarlarıyla ilgili olarak il veya ilçe mülki idare amirliklerince (valilik ve kaymakamlıklarca) Sosyal Güvenlik Kurumuna kağıt ortamında sigortalılık bildirimi yapılması gerekiyor. Aynı şekilde ölüm, görevden alınma, görev süresinin dolması gibi nedenlerle muhtarlığı sona erenlere ilişkin olarak da mülki idare amirliklerince sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimin yapılması gerekiyor. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu ile İçişleri Bakanlığı arasında 23/10/2018 tarihinde imzalanan veri paylaşımına ilişkin Protokol kapsamında köy ve mahalle muhtarlarının; T.C. kimlik numarası, adı soyadı, kimlik bilgileri, muhtar seçildiği tarih, muhtarlık mazbatalarını aldıkları tarih, muhtarlık görevinin sona erdiği tarih bilgileri anlık olarak SGK’ya gönderilmeye başlandığından, artık valilik ve kaymakamlıklar bu konuda SGK’ya bildirim yapma yükümlülüğünden kurtuldu.

Sigortalılığıyla İlgili Muhtar Ne Yapmalı ?

Yukarıda belirtildiği gibi SGK sistemden muhtar seçilenlerle ilgili bilgileri otomatik olarak alacak ve sigortalılıklarını başlatacak. Sigorta primleri de ilgili Kurumlar tarafından her ay SGK’ya ödenecek. Dolayısıyla muhtarların bu konuda herhangi bir işlem yapmaları veya SGM müdürlüklerine başvurmaları gerekmiyor.

Muhtarlar Sağlıktan Nasıl Yararlanacak ?

Muhtarlar 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayıldıklarından ve primleri de Devlet tarafından ödeneceğinden, muhtarlık görevleri devam ettiği sürece bu sigortalılıkları da devam edecek ve buna bağlı olarak kendileri ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler (eş, çocuk, ana, baba) aynı zamanda GSS sigortalısı sayılacaklar ve bu kapsamda sağlık yardımlarından yararlanacaklar. Genel Sağlık Sigortası (GSS) konusunda ayrıntılı bilgilere GSS Rehberi sayfasından ulaşılabilir.

Muhtarlar Rapor Parası Alabilir mi ?

Muhtarlığı nedeniyle 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayıldığı için adına Devlet tarafından prim ödenen kişinin iş kazası geçirmesi veya kadın muhtarların analık hali durumunda istirahatli sürelere ilişkin olarak rapor parası alma hakları vardır. Bu konudaki ayrıntılı açıklamaya Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası) Kimlere Verilir – Şartları Nelerdir? başlıklı yazının 2- 4/b (Bağkur) Kapsamındaki Sigortalıların Geçici İş Göremezlik Ödeneği Alma Şartları başlıklı bölümünde yer verilmiştir.

Muhtarlık Sırasında Emekliliği Hak Edenlerin Durumu

Muhtar olduktan sonra malulen emekli olma hakkı doğanların, malullük aylığı bağlanılabilmesi için, muhtarlık görevinden ayrılmaları gerekecek. Dolayısıyla muhtarlığı sırasında malullük aylığı bağlanması için başvuran kişi normalde malullük (iş göremezlik) oranı ve sigortalılık süresi – prim günü yönüyle malullük aylığı almaya hak kazanmış olsa biler, muhtarlık görevinden ayrılmadıkça (istifa etmedikçe) malullük aylığı bağlanmayacak.

Muhtar olduktan sonra yaşlılık (emeklilik) aylığı bağlanmasına hak kazanan kişinin ise muhtarlık görevinden ayrılması gerekmeyip, SGK’ya emeklilik başvurusunda bulunması yeterli olacak. Başvuru yapan kişinin emekliliğe hak kazandığı anlaşılırsa emekli aylığı bağlanacak, ayrıca muhtarlık maaşı da kesilmeyecek, her iki maaşı birlikte alabilecek.

Ancak önemli bir konuyu hatırlatmakta yarar var, muhtarlığı sırasında gerek malullük, gerekse yaşlılık (emeklilik) nedeniyle aylık bağlanması başvurusunda bulunan kişinin, 1 Mayıs 2017 tarihinden önceki Bağ-Kur sigortalılığına ilişkin SGK’ya borcu varsa, bu borcu ödemediği sürece aylık bağlanmayacak.

Muhtarlar Emekliliğe Nasıl Hak Kazanır ?

Muhtarlar 4/b kapsamında sigortalı sayıldıklarından, Bağ-Kur’lularla aynı emeklilik şartlarına tabiler. Muhtarlığından önce Bağ-Kur dışında SSK ve/veya Emekli Sandığı kapsamında sigortalılığı olanların emeklilik şartları ise emeklilik başvurusu yaptığı tarihten geriye doğru son yedi yıl içerisinde hangi kapsamda prim gün sayısı fazla ise o sigortalılığın emeklilik şartlarına tabi olurlar. (Bkz. Emeklilik Başvurusunda Son Yedi Yıl – 1260 Gün Uygulaması Nedir ?, Emeklilikte Son Yedi veya Üçbuçuk Yılın Hesabı Nasıl Yapılır ?) Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı için geçerli emeklilik şartları Genel Olarak Herkes İçin Geçerli Emeklilik Şartları başlıklı yazıda ayrı ayrı belirtilmiştir. Emeklilik konusunda ayrıntılı bilgi ise Emeklilik-Malullük Rehberi bölümünde yer almaktadır.

Dolayısıyla sadece bir veya iki dönem muhtarlık yaparak emekli olmak mümkün değildir. Gerekli prim gün sayısı ve yaş şartının tamamlanması gerekir. (isvesosyalguvenlik.com)

Esman DİLLİ *

———–

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu