Not: 17/4/2017 tarihli ve 690 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 2018 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasasında yapılan düzenleme uyarınca,

4/a (SSK) veya 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olmadığı için 4/b (BAĞ-KUR) kapsamında sigortalı olan muhtarların sigorta primleri kendileri tarafından değil, prime esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) üzerinden il özel idareleri veya yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları tarafından doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmektedir.

Yeni düzenleme çerçevesinde muhtarların sigortalılık konusu Muhtar Seçilenler İçin Rehber başlıklı yazıda ayrıntılı açıklanmış olup, aşağıda yer alan bazı açıklamalar geçerliliğini yitirmiştir.

1- Genel Açıklamalar:

30 Mart 2014 Pazar günü yapılan mahalli idareler genel seçimi ile birlikte, 53 bin köy ve mahalle muhtarlıkları için de seçim yapıldı ve bazı yerlerde mevcut muhtarlar seçimi tekrar kazandı, bazı yerlerde ise yeni muhtarlar seçildi. Dolayısıyla muhtarların sosyal güvenliği yani sigortalılık durumları gündeme geldi. Tekrar muhtar seçilenler için bu yönüyle değişen pek bir şey olmamakla beraber, yeni seçilen muhtarlar için bu konu önem taşıdığından, muhtarların sosyal güvenlik konusunu ayrıntılarıyla ele almanın faydalı olacağını düşündük. Konunun önemi nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’da bu konuyla ilgili bir duyuru yayımladı (Yeni Seçilen Muhtarların SGK’ya Bildirimiyle İlgili Duyuru Yayımlandı başlıklı haber).

2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasasının 4 üncü maddesinde; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek bir çalışması bulunmayan veya bu kapsamda aylık ve gelir almayan köy ve mahalle muhtarlarının, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılacağı belirtilmiş; 5510 sayılı Kanunun söz konusu 4 üncü maddesindeki düzenleme de bu şekilde yapılmış olup, dolayısıyla köy ve mahalle muhtarları 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılmaktadır.

2- Muhtarlıktan Dolayı Sigortalı Olması Gereken Kişiler:

– Hizmet akdine istinaden 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı olan,

– Vergi mükellefiyeti, şirket ortaklığı, tarımsal faaliyet gibi nedenlerle 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olan,

– SSK, Tarım SSK, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur, Emekli Sandığı kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumundan gelir veya aylık alan yani emekli olan,

kişiler dışında kalan muhtarların 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olmaları gerekmektedir.

Dolayısıyla isteğe bağlı sigortalı olan, 5510 sayılı Kanunun ek 5 inci maddesi (tarım SSK) veya ek 6 ncı maddesi (taksi – dolmuş – minibüs – sanatçı – düşünür – yazarlık nedeniyle sigortalılık) kapsamında sigortalı olan kişilerin bu sigortalılıkları muhtar seçildikleri günden bir önceki gün itibariyle sona erer, muhtarlık nedeniyle tabi olmaları gereken 4/1-b (Bağ-Kur) sigortalılığı devreye girer.

Aynı şekilde muhtar oldukları halde, hizmet akdine istinaden çalışmaları nedeniyle 4/1-a (SSK) kapsamında veya vergi mükellefiyeti, şirket ortaklığı, tarımsal faaliyet gibi nedenlerle 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olan kişilerin bu sigortalılıklarının sona erdiği yani çıkışlarının verildiği tarihten sonraki gün muhtarlık nedeniyle tabi olmaları gereken 4/1-b (Bağ-Kur) sigortalılığı devreye girer.

3- Muhtarların Sigortalılığının Başlangıcı ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na Bildirim:

Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları, muhtar seçildikleri tarih itibarıyla başlar ve muhtar seçildiklerine ilişkin mazbatalarını ilgili seçim kurulundan aldıkları tarihten itibaren il veya ilçe mülki amirliklerince (valilik ve kaymakamlıklarca), 15 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeleri gerekir.

4- Muhtarların Sigortalılığının Sona Ermesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na Bildirim:

– Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları muhtarlık görevinin bittiği tarihte sona erer ve durumun muhtarlık görevinin bittiği tarihten itibaren en geç 10 gün içinde il veya ilçe mülki amirliklerince Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekir.

– Köy ve mahalle muhtarlarından gelir vergisi mükellefi olanlar hariç, aynı zamanda hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları, çalışmaya başladıkları tarihten bir gün öncesinden itibaren sona erer ve bu durumun sigortalının (muhtarın) kendisi tarafından 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekir. Bu kapsamdaki kişilerin hizmet akdine istinaden çalışmaya başladıkları tarih itibariyle 4/1-a (SSK) kapsamındaki sigortalılığı başlar.

5- Sigorta Primlerinin Miktarı ve Ödenmesi:

Muhtarların sigorta primlerini kendilerinin ödemesi gerekmekte olup, ödenecek sigorta primi yönünden 5510 sayılı Kanunda diğer 4/1-b (Bağ-Kur) sigortalılarıyla aynı kapsamda değerlendirilmişler, herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Muhtarlar diğer Bağ-Kur’lularda olduğu gibi sigorta primine esas kazanç alt sınırı (brüt asgari ücret) ile sigorta primine esas kazanç üst sınırı (brüt asgari ücretin altı buçuk katı) arasında olmak şartıyla, kendi belirledikleri kazanç üzerinden yüzde 34,5 oranında prim ödeyeceklerdir. Dolayısıyla muhtarlar şu an aylık 877 lira ödenek alıyor olsalar da 1 Ocak – 30 Haziran 2014 tarihleri arası prime esas kazanç aylık alt sınırı 1.071 lira olduğundan, bunlar primlerini en düşük 1.071 lira üzerinden ödemek zorundadırlar.

Bu yüzde 34,5 oranındaki primin;

– Yüzde 20’si uzun vadeli sigorta kolları yani malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası için,

– Yüzde 2’si kısa vadeli sigorta kolları yani iş kazası ve meslek hastalıkları – hastalık – analık sigortası için,

– Yüzde 12,5’i genel sağlık sigortası için,

alınmaktadır.

Öte yandan, 5510 sayılı Kanununun geçici 16 ncı maddesinde, köy muhtarlarının 2008 yılı için aylık 15 gün üzerinden prim ödeyeceği ve bunun her yıl bir puan artacağı öngörüldüğünden, köy muhtarları 2014 yılı için her ay 21 gün üzerinden prim ödemekte, ancak bu her ay 30 gün üzerinden değerlendirilmekte ve hizmetlerine işlenmektedir. Bunlar 2015 yılında 22 gün üzerinden, 2016 yılında 23 gün üzerinden prim ödeyecekler, bu her yıl bir puan artarak en son 2023 yılında 30 olarak sabitlenecektir.

Bu çerçevede, prime esas kazanç alt sınırı yani asgari ücret üzerinden prim ödeyecek muhtarların 1 Ocak – 30 Haziran 2014 tarihleri arasında ödemeleri gereken aylık prim tutarları aşağıdaki gibi olacaktır;

– Köy Muhtarları : 258,65 TL

– Mahalle Muhtarları : 369,50 TL

aylık prim ödeyeceklerdir.

Her asgari ücret artışında, bunların ödeyeceği aylık prim tutarları da aynı oranda artacaktır.

Her ayın sigorta priminin, takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir. Son günün resmi tatile rastlaması halinde, takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar ödenmesi gerekir.

6- Emekli Muhtarların Durumu:

Yukarıda belirtildiği üzere, emekli aylığı alan kişinin muhtar olması halinde sigortalı olması gerekmediği gibi, aylığını almaya devam edecek, ayrıca aylığından sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesintisi de yapılmayacaktır.

7- Muhtarların Sosyal Güvenlik Hakları:

A- Emeklilik:

Muhtarlar 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayıldıklarından, emeklilik şartları yönüyle de Bağ-Kur’lularla aynı şartlara tabidirler. Bunların 4/1-a (SSK) veya 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamında da sigortalılıkları varsa, bu durumda emekli olacakları zaman son yedi yıl içerisinde hangi sigorta kapsamında daha çok prim ödemesi varsa o sigorta kapsamında emekli olacaklardır. (Bkz. Emeklilik Başvurusunda Son Yedi Yıl – 1260 Gün Uygulaması Nedir ? başlıklı yazı). Örneğin, daha önce 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalılığı olan, ancak bu sigortalılığı sona ermiş ve muhtarlığı nedeniyle 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılığı başlamış olan biri, 4/1-b sigortalısı olarak üç buçuk yıl yani 1260 gün muhtarlık yaptığında emeklilik yönüyle Bağ-Kur şartlarına tabi hale gelecektir.

B- Sağlık Yardımlarından Yararlanma:

Muhtarlar 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılıkları nedeniyle aynı zamanda genel sağlık sigortalısı sayıldıklarından,  primlerini düzenli olarak ödedikleri sürece genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanabileceklerdir. Aynı şekilde bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler (eş – çocuk – anne – baba) de sağlık yardımlarından yararlanacaklardır.

C-İş kazası ve Meslek Hastalığı:

• Yürütmekte olduğu iş nedeniyle iş kazasına uğrayan muhtarlar, bu iş kazası nedeniyle yatarak tedavi gördükleri süre veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları süre için geçici iş göremezlik ödeneği yani rapor parası alma hakkına sahiptirler. Aynı şekilde meslek hastalığına yakalandığı tespit edilen muhtarlar da geçici iş göremezlik ödeneği alma hakkına sahiptirler.

• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik (özürlülük) nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden, Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen muhtarlara da sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır.

Muhtarların yukarıda belirtilen geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri alma haklarından yararlanabilmeleri için, genel sağlık sigortası primi dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması yani SGK’ya borçlarının bulunmaması gerekmektedir.

D-Analık ve Doğum:

• Kadın muhtarın doğum yapması halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde adına en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi yatırılmış olması ve genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması yani SGK’ya borcunun bulunmaması şartıyla, istirahat raporu aldığı doğumdan önceki 8 hafta (çoğul gebelik halinde 10 hafta) ve doğumdan sonraki 8 hafta olmak üzere toplam 16 (çoğul gebelik halinde 18) haftalık sürede, çalışmadığı her gün için, kendisine geçici iş göremezlik ödeneği yani rapor parası ödenir.

• Kadın muhtarın veya erkek muhtarın sigortalı olmayan eşinin doğum yapması halinde, çocuğun yaşaması ve doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi yatırılmış olması, ayrıca sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması yani SGK’ya borcunun bulunmaması şartıyla, doğum tarihinde geçerli olan ve SGK Yönetim Kurulunca belirlenip Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından onaylanan tarife üzerinden emzirme ödeneği verilir.

E- Hastalık Halleri:

Yukarıda belirtilen iş kazası, meslek hastalığı ve analık halleri dışında, muhtarların maruz kaldıkları rahatsızlık, hastalık veya kaza durumlarında, sadece tedavi giderleri Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanır, kendilerine iş göremezlik ödeneği yani rapor parası ödenmez.

8- Ayrıntılı Bilgi ve Açıklamalar:

Yukarıda konular kısa ve öz anlatılmış olup, anlatılan konularla ilgili ayrıntılı bilgi ve açıklamalar aşağıda linkleri verilen yazılarda yer almaktadır.

Esman DİLLİ*

—————

* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu

—————