Herhangi bir nedenle sigortalı olarak çalışamadığı veya sigortalı görünemediği için sigortalı hizmet sürelerinde (prim günlerinde) boşluk olan kişilere, bazı istisnai durumlar için hizmet borçlanması yaparak bu boşlukları doldurma imkanı sağlanmaktadır.

Bu şekilde hizmet borçlanması yapılacak durumların başında askerlik, doğum, yurtdışı hizmet borçlanmaları gelmektedir. Hizmet borçlanmaları konusunda bilgi ve açıklamalara Hizmet Borçlanması – Borçlanma Yapılabilecek Hal ve Durumlar, Kısaca Doğum Borçlanmasının Şartları, Yurtdışı Borçlanmasında Yeni Dönem 1 Ağustos’ta Başladı başlıklı yazılardan ulaşılabilir.

Hizmet Borçlanması İçin Primlerin Ödenmesi Şart

Öte yandan hizmet borçlanması yapacak kişilerin borçlandığı sürelerin sigortalı hizmet sürelerine eklenebilmesi için borçlanma başvurusu yaptıktan sonra primlerin süresinde ve bir defada ödenmesi gerekmektedir, dolayısıyla sadece primi ödenen borçlanma süreleri sigortalı hizmet olarak sayılmaktadır. Ayrıca borçlanma primini taksitle ödeme imkanı da bulunmamaktadır. (Bkz. Hizmet Borçlanması (Askerlik-Doğum-Yurtdışı) Primi Taksitle Ödenebilir mi ?)

Ödenecek en düşük borçlanma primi ise brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmakta olup, borçlanacak sürenin uzunluğuna bağlı olarak hizmet borçlanması için ödenmesi gereken prim tutarı da çok yüksek olabilmektedir. Güncel borçlanma primi tutarlarına Askerlik-Doğum-Yurtdışı Borçlanması Yapacakların Ödeyeceği Prim Tutarları sayfasından ulaşılabilir.

Hizmet Borçlanması İçin Ödenen Primin Bir Kısmı Geri Alınabilir

Normalde hizmet borçlanması için ödenmiş sigorta primleri, SGK tarafından borçlanılan süre dikkate alınarak emekli – dul – yetim aylığı bağlanması gibi herhangi bir işlem yapılmamışsa geri alınabilir, ancak bu durumda borçlanmadan vaz geçilmiş olur yani borçlanma iptal edilir. (Bkz. Hizmet Borçlanması İçin Ödenmiş Olan Prim Geri Alınabilir mi ?)

Bu yazıda kastettiğimiz hizmet borçlanması için ödenen primin bir kısmını geri alma imkanı ise farklı bir konu olup, borçlanmadan vazgeçmeden, yapılan hizmet borçlanması iptal edilmeden, SGK’ya hizmet borçlanması için ödenmiş olan sigorta priminin bir kısmının işverenden talepte bulunularak vergi matrahından düşülmesi yoluyla geri alınabilmesidir. Bu imkandan serbest meslek nedeniyle gelir vergisine tabi olanlar da yararlanabilir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Gerçek ücretler” başlıklı 63 üncü maddesinde; ücretin gerçek safi değerinin (gelir vergisine tabi ücretin yani gelir vergisi kesintisinde esas alınacak vergi matrahının) işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından maddede belirtilen indirimler yapıldıktan sonra kalan miktar olduğu belirtilmiştir. (Bkz. Ücretten Kesilecek Vergi Nasıl Hesaplanır ?)

Söz konusu maddenin (2) numaralı bendinde de; Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen aidat ve primler de gider olarak gelir vergisi matrahından düşülebilecek indirimler arasında sayılmıştır. Konuyla ilgili ayrıntılı düzenleme ise 08/03/1973 tarihli ve 111 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılmıştır.

Söz konusu Kanun maddesi ve Tebliğ uyarınca; Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarından, kanunla kurulmuş olanların (SGK, banka, borsa, oda sandıkları gibi) üyelerine çeşitli kanunlarla tanınan hizmet borçlanması hakkı çerçevesinde ödenen aidat ve primler de Gelir Vergisi Kanununun söz konusu 63/2 maddesinde sayılan aidat ve primler niteliğinde sayılmakta ve bunların da ücretin gerçek safi tutarının (gelir vergisi kesintisine esas vergi matrahını) hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesi imkanı bulunmaktadır.

Bu indirim iki şekilde uygulanmaktadır;

1- İşveren tarafından çalışanın ücretinden kesilen sigorta primi işçi hissesinin işçinin vergiye tabi brüt ücretinden düşülmesi şeklinde uygulanmaktadır.

2- Çalışanın hizmet borçlanması yaparak kendi ödediği primin, işveren tarafından işçinin vergiye tabi brüt ücretinden düşülmesi şeklinde uygulanmaktadır.

Hizmet Borçlanmasına Ödenen Prim Çalışanın Vergi Matrahından Nasıl Düşülür ?

Hizmet akdine istinaden sigortalı olarak çalışan işçinin, askerlik – doğum – yurtdışı gibi hizmet borçlanması nedeniyle SGK’ya ödediği primlere ait ödeme belgesini işverene vermesi halinde, işveren o aydan başlayarak işçinin ödemiş olduğu hizmet borçlanması primini çalışanın gelir vergisi matrahından gider olarak düşer. Örneğin; işçi hizmet borçlanması karşılığı 10.000 (on bin) TL ödediyse, bu işçinin gelir vergisine tabi aylık brüt ücretinden sigorta primi işçi hissesi ve 7349 sayılı Kanunla getirilen asgari ücretin neti kadar vergi istisnası düşüldükten sonra (Bkz. Tebliğe Göre Çalışanlara Uygulanacak Vergi Muafiyetinin Ayrıntıları) 2.000 (iki bin) TL vergi matrahı kalıyorsa, hizmet borçlanması için ödenmiş olan on bin TL’nin ilk ay için iki bin TL’si vergi matrahından düşülür, kalan sekiz bin TL’de her ay ikibin TL vergi matrahından düşülerek eritilir, böylece toplam beş ayda indirim işlemi tamamlanmış olur.

Bu Uygulamadan Kimler Yararlanabilir ?

Hizmet borçlanması için öden primin vergi matrahından düşülmesi uygulamasından;

• Hizmet akdine istinaden çalışanlardan hizmet borçlanması yapanlar, ödedikleri borçlanma primine ait belgeyi işverene vererek,
• Serbest meslek kazancından dolayı gelir vergisi mükellefi olanlar ise hizmet borçlanması için ödedikleri prim tutarını, beyanname verirken beyan edecekleri tutardan düşerek,

yararlanabilirler.

7349 sayılı Kanunla asgari ücretten vergi kesintisi tamamen kaldırıldığından, asgari ücretli çalışanlar bu uygulamadan yararlanamaz. Aynı şekilde asgari ücretten yüksek ücretle çalışsa bile, vergiye tabi ücretinden engellilik veya başka nedenlerle yapılan indirim ve uygulanan istisnalar nedeniyle ücretinin tamamı gelir vergisi kesintisi dışında kalanlar da bu uygulamadan yararlanamazlar.

Borçlanma Priminin Ne Kadarı Geri Alınabilir ?

Hizmet borçlanması için ödenen prim doğrudan ödenecek vergiden düşülmediğinden, ödenen primin tamamını bu uygulama kapsamında geri almak mümkün değildir. Borçlanma için ödenen prim tutarı vergi matrahından düşüldüğünden, çalışan hangi vergi dilimine tabiyse yani ücretinden yüzde kaç gelir vergisi kesintisi yapılıyorsa, o kadarı geri alınabilir. (Bkz. Ücretliler İçin Gelir Vergisi Dilimleri) Örneğin; kişi 10 bin TL borçlanma primi ödemişse ve % 20’lik vergi dilimine tabiyse, uygulama kapsamında toplamda ödemiş olduğu primin iki bin TL’sini geri alabilir.

Geriye Dönük Bu Uygulamadan Yararlanılabilir mi ?

Borçlanma priminin ödendiği tarihten itibaren beş yıllık süre geçmemiş olması şartıyla, düzeltme talebinde bulunarak geriye dönük bu uygulamadan yararlanılması imkanı bulunmaktadır. Ahmet KIVANÇ Habertürk’te 13.12.2019 tarihinde yayımlanan Emeklilik borçlanmaları vergiden indirilebilir başlıklı yazısında bu konuya açıklık getirmiştir.

Konuyla İlgili Gelir İdaresi Başkanlığı Yazıları

Gelir İdaresi Başkanlığının konuyla ilgili Özelge mahiyetindeki yazılarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

• Yurtdışı Hizmet Borçlanması priminin vergiden düşülmesi hk. (Özelge metnine BURADAN ulaşabilirsiniz)
• 5510 sayılı Sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununa göre borçlanılan tutarın (Doğum Borçlanması) gelir vergisi matrahının tayininde dikkate alınıp alınmayacağı hk. (Özelge metnine BURADAN ulaşabilirsiniz)
• Ücretin safi tutarının tespitinde uygulanan indirimler dolayısıyla harcamanın yapıldığı yılda ücretlinin vergi matrahının çıkmaması durumunda, özel gider indiriminden yararlanılmasının söz konusu olmayacağı hk. (Özelge metnine BURADAN ulaşabilirsiniz)
• Personelin ücretsiz izin süresi için ücretinden kesilmek suretiyle Emekli Sandığına ödenen kesenek ve kurum karşılıklarının, ücretin safi tutarının tespitinde indirim olarak dikkate alınması gerektiği hk. (Özelge metnine BURADAN ulaşabilirsiniz) (isvesosyalguvenlik.com)