25 Aralık 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7349 sayılı Kanun ile 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere asgari ücretten damga ve gelir vergisi kesintisi kaldırılmış, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanlara da asgari ücretlilere getirilen tutarda damga ve gelir vergisi kesintisi muafiyeti getirilmişti.

Bu konuya Çalışanlara Sağlanacak Vergi Muafiyeti Yasalaştı – AGİ Tarih Oldu başlıklı yazımızda kısaca yer vermiş, Vergi Muafiyetiyle 2022 Yılında Hangi Çalışanın Kazancı Ne Kadar Artacak ? başlıklı yazımızda da çalışanların kazançlarında vergi muafiyetiyle birlikte ne kadar artış olacağını belirtmiştik.

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 27 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 319 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile uygulamanın ayrıntıları belirlendi. Söz konusu Tebliğ hükümleri doğrultusunda çalışanlara uygulanacak vergi muafiyeti hakkında ayrıntılı bilgilere aşağıda yer verilmiştir.

Not: Bu yazıda sadece Tebliğ hükümleri doğrultusunda açıklamalara yer verilmiş olup, örnek hesaplama ve tabloların yer aldığı Tebliğ metnine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 319)

Muafiyete İlişkin Kanun Maddeleri

– 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendi.

– 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı tablonun “IV – Ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar” başlıklı bölümünün (34) numaralı fıkrasında yer alan “ücretlere ilişkin kâğıtlar” ibaresinden sonra gelmek üzere (Bu maddenin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen ücretlerde istisna, aylık brüt asgari ücrete isabet eden kısım için uygulanır) şeklindeki parantez içi hüküm.

Genel Açıklamalar

• Asgari ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesilmeyecek, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanların da vergiye tabi aylık brüt ücretlerinin asgari ücretin netine kadar olan kısmından (2022 yılı için aylık 4.253,40 TL’den) gelir vergisi, aylık brüt asgari ücrete kadar olan kısmından da (2022 yılı için aylık 5.004 TL’den) damga vergisi kesilmeyecek.

• Çalışanın tabi olacağı gelir vergisi dilimi belirlenirken, getirilen vergi muafiyeti tutarı da dikkate alınarak hesaplamaya dahil edilecek.

• Sadece % 15 değil, % 20 – % 27 – % 35 ve % 40’lık gelir vergisi dilimine tabi olanlar da söz konusu vergi muafiyetinden yararlanacak, ancak vergi muafiyeti nedeniyle çalışandan alınmayacak vergi tutarı ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamayacak. (2022 yılı için gelir vergisinde aylık üst sınır 638,01 TL, damga vergisinde aylık üst sınır 37,98 TL)

• Asgari geçim indirimi (AGİ) sadece asgari ücretiler için değil, tüm çalışanlar için kaldırılmış olduğundan 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren artık uygulanmayacak.

Muafiyet Kapsamına Giren Ücret Gelirleri

193 sayılı Kanunun 61 inci maddesinde ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış ve ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının onun mahiyetini değiştirmeyeceği belirtilmiştir. Bu nedenle, çalışana ödenen aylık ücret, mesai ücreti, prim, ikramiye, huzur hakkı, döner sermaye ücreti, ek ders ücreti, gider karşılığı ve başka adlarla yapılan tüm ödemeler ve sağlanan menfaatler de ücret kapsamında değerlendirilecek ve muafiyete dahil edilecektir.

Muafiyet Tutarının Düşüleceği Gelir Vergisi Matrahının Belirlenmesi

Çalışanlara getirilen gelir vergisi muafiyeti, çalışanın aldığı ücret ve diğer gelirleri esas alınarak belirlenen gelir vergisi matrahından muafiyet tutarının (asgari ücretin net tutarının) düşülmesi ve kalan gelir vergisi matrahından gelir vergisi kesilmesi şeklinde uygulanacağından, burada çalışanın vergi matrahının belirlenmesi konusu önem taşımaktadır.

193 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinde vergi matrahının yani ücretin gerçek safi değerinin, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından sigorta primi, şahıs sigortası primi ve sendika aidatı gibi kesinti ve ödemeler indirildikten sonra kalan miktar olduğu belirtilmiştir. Bu konu Ücretten Kesilecek Vergi Nasıl Hesaplanır ? başlıklı yazıda ayrıntılı açıklanmıştır.

Fazla Mesai Yapan Asgari Ücretlilerden Gelir Vergisi Kesilecek

İş Kanununa göre haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olup, 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma (fazla mesai) sayıldığından, Asgari Ücret Sadece Haftada 45 Saat Çalışanlar İçin Geçerli başlıklı yazıda da belirtildiği üzere asgari ücret haftalık 45 saat veya daha az süreyle çalışanlar için geçerli olduğundan; asgari ücretle birlikte fazla mesai ücreti, sosyal yardım, ikramiye gibi ücret sayılan gelirler elde eden çalışanların toplam ücret gelirinin; ilgili ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan kısmı yani net ücret kadarı (2022 yılı için aylık 4.253,40 TL’sı) gelir vergisinden muaf olacak, bu tutarı aşan kısımdan ise vergi kesintisi yapılacaktır.

Engelli Vergi İndirimi Uygulamasının Durumu

Asgari ücretten vergi kesintisi tamamen kaldırıldığından asgari ücretliler artık net ücretleri hesaplanırken engelli vergi indirimi uygulamasından yararlanamayacak. Ancak yukarıda belirtildiği gibi fazla mesai, sosyal yardım, ikramiye gibi ödemeler nedeniyle muafiyet tutarı aşıldığı için ücretinden vergi kesintisi yapılması gerekenler ile asgari ücretten yüksek ücretle çalışanlar ise eskiden olduğu gibi vergi matrahları yeterli olduğu sürece engelli vergi indiriminden yararlanacaklar. (Bkz. Aylık Engelli Vergi İndirimi Tutarları)

Buna karşılık, vergi indirimi uygulaması çalışanlara erken emeklilik imkanı da sağladığından (Bkz. Vergi İndirimi İle Erken Emekli Olma Şartları), asgari ücretle çalışan ve muafiyet uygulaması nedeniyle vergi ödemeyecek olan çalışanlar da dahil olmak üzere tüm çalışanlar eskiden olduğu gibi engelli vergi indirimi için başvuruda bulunabilecek. (Bkz. Engellilik Nedeniyle Vergi İndiriminden Nasıl Yararlanılır ?) Dolayısıyla asgari ücretliler vergi kesintisi yönüyle engellilik indiriminden faydalanamayacak olmakla birlikte onaylanan engelli vergi indirimi başvuruları üzerine diğer çalışanlar gibi şartları dahilinde SGK’ya emeklilik başvurularını yapabilecekler.

Asgari Ücretin Üzerinde Ücret Geliri Elde Edenlerde Vergi Muafiyeti

Çalışanın elde ettiği ücret ve ücret sayılan gelirlerinden diğer indirim ve istisnalar düşülerek gelir vergisi matrahı yani gelir vergisine tabi tutulacak ücret tutarı belirlenecek, bu tutardan aylık asgari ücretin neti düşülecek (2022 yılı için aylık 4.253,40 TL), kalan tutardan çalışanın tabi olduğu gelir vergisi dilimi esas alınarak hesaplanacak tutarda gelir vergisi kesintisi yapılacak, çalışanın durumuna göre eğer başka yapılması gereken indirim ve istisnalar varsa onalar da ayrıca uygulanacak (Bkz. Ücretliler İçin Gelir Vergisi Dilimleri). Çalışanın damga vergisine tabi aylık brüt ücretinden de aylık brüt asgari ücret düşülecek (2022 yılı için aylık 5.004 TL), kalan tutardan ‰ (binde) 7,59 üzerinden hesaplanacak tutarda damga vergisi kesilecek. (Not: Çalışanların ücret gelirlerinden takip eden yılda hangi oran üzerinden damga vergisi kesileceği her yıl Aralık ayında Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından Resmi Gazete’de yayımlanan Harcırah Kanunu Genel Tebliği ile açıklanmakta olup, son birkaç yıldır bu oran ‰ (binde) 7,59 olarak uygulanmaktadır.)

Ay İçinde İşe Başlayan – İşten Çıkan veya Kısmi Zamanlı (Part – Time) Çalışanlarda Vergi Muafiyeti Uygulaması

Tam zamanlı çalışmayan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri ile ay içinde yeni işe başlayan veya işten ayrılan hizmet erbabına yapılan kıst ücret ödemelere istisna tam olarak uygulanacak. Yani çalışanın brüt ücretinden % 15 sigorta primi işçi hissesi ve varsa başka vergi indirim ve istisnaları düşülecek, kalan tutar (vergi matrahı) aylık asgari ücretin netinden (2022 yılı için aylık 4.253,40 TL’den) az ise kendisinden gelir vergisi kesilmeyecek, eğer kalan tutar (vergi matrahı) asgari ücretin netinden fazla ise bu tutardan asgari ücretin neti düşülecek, kalanından çalışanın tabi olduğu vergi dilimi esas alınarak hesaplanacak tutarda gelir vergisi kesintisi yapılacak. Damga vergisi kesintisinde de benzer şekilde çalışanın brüt ücreti aylık brüt asgari ücretten (2022 yılı için aylık 5.004 TL) düşük ise kendisinden damga vergisi kesilmeyecek, damga vergisine tabi aylık brüt ücreti aylık brüt asgari ücretten yüksekse brüt ücretinden brüt asgari ücret tutarı düşülecek, kalan tutardan ‰ (binde) 7,59 oranında damga vergisi kesilecek.

Birden Fazla İşverenden Ücret Alınması Durumunda Vergi Muafiyetinin Uygulanması

Aynı zamanda birden fazla işyerinde çalışan, dolayısıyla da birden fazla işverenden ücret alan işçi için sadece en yüksek ücreti aldığı işyeri tarafından vergi muafiyeti uygulanır. Bu işçi diğer işyerlerinden dolayı vergi muafiyetinden yararlanamaz. İşverene bu durumu bildirme yükümlülüğü çalışanın kendisine aittir. Birden fazla işverenden aynı tutarda ücret alındığı durumda, muafiyeti uygulayacak olan işvereni işçi kendisi belirleyecek. Öten yandan işçi en yüksek ücreti aldığı için istisnadan faydalandığı işyerinde, istisnanın tamamından faydalanamasa yani en yüksek ücreti aldığı işyeri olmakla birlikte o işyerinden aldığı aylık ücret muafiyet uygulanan tutarın altında kalsa bile, bu durumunda kalan tutar için işçinin diğer işyerinde de muafiyetten faydalanması mümkün değildir. Dolayısıyla birden fazla işyerinde çalışan işçi sadece bir işyerinden dolayı vergi muafiyetinden yararlanabilir.

Teşvik ve İstisna Kapsamındaki Ücret Ödemelerinde Muafiyet Uygulaması

1- 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesine göre, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu Kanun kapsamında çalışan ve şartları taşıyan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Dolayısıyla, istisna kapsamındaki bu ücretlere getirilen yeni gelir ve damga vergisi muafiyeti uygulanmayacaktır.

2- Diğer teşvik ve istisna kapsamındaki ücret ödemelerinde ise vergi muafiyeti aşağıda belirtildiği şekilde uygulanacaktır.

• 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesi uyarınca bölgede imalat faaliyetlerinde çalışan personele ödenen ücretleri üzerinden,

• 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesine göre Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretleri üzerinden,

• 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretleri üzerinden,

• 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun geçici 21 inci maddesine göre, ilgili yılda uygulanan asgarî ücretin aylık brüt tutarının prim ödeme gün sayısına isabet eden tutarı üzerinden,

hesaplanan gelir vergisinin asgarî geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı, verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamesi üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmekteydi.

Ancak 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere çalışanlara getirilen vergi muafiyetiyle birlikte asgari geçim indirimi (AGİ) uygulaması da kaldırıldığından; yukarıda belirtilen teşvik kapsamındaki ücret ödemelerine, öncelikle 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen yeni vergi muafiyeti uygulanacak, yani çalışanın gelir vergisine tabi aylık ücretinden aylık net asgari asgari ücrete kadar olan kısmı düşülecek, daha sonra kalan ücret üzerinden tahakkuk eden vergiden yukarıda belirtilen düzenlemelerdeki sınırlamalar çerçevesinde hesaplanacak vergi tutarı terkin edilecektir. Daha açık bir anlatımla, eski uygulamaya göre önce çalışanın ücretinden kesilmesi gereken gelir vergisi hesaplanıyor, hesaplanan vergi tutarından AGİ düşülüyor, kalan vergi tutarından da yukarıda belirtilen düzenlemeler gereği düşülmesi gereken vergi tutarı düşülüyordu. Yeni uygulamada ise çalışanın vergiye tabi ücretinden (vergi matrahından) muafiyet tutarı düşülecek, kalan tutar üzerinden vergi hesaplaması yapılacak, bu şekilde hesaplanan tutardan da yukarıda belirtilen kanunlar gereği hesaplanacak vergi tutarı düşülecek, böylece çalışanın ücretinden kesilmesi gereken vergi tutarına ulaşılacak.

Asgari ücrete isabet eden verginin tahakkuktan terkin edilmesini öngören düzenlemelere göre ise yeni muafiyet uygulaması nedeniyle asgari ücretten vergi alınmadığından, tahakkuktan terkini gerekecek bir vergi hesabı yapılmayacak.

3- Diğer kanunlarda yer alan benzer istisna ve teşvikler için de hesaplama aynı şekilde yapılacak.

Yıllık Beyanname Verilmesi Halinde Muafiyet Uygulaması

Hizmet erbabının ücret gelirlerinin 193 sayılı Kanunun 86 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre yıllık beyanname ile beyan edilmesinin gerekmesi durumunda, yıl içinde muafiyet uygulamasından faydalanıldığı için yıllık beyannamede söz konusu muafiyet uygulamasına yer verilmeyecek, bunun yerine yıllık beyannamede ücret gelirlerinin toplamı üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde muafiyet öncesi hesaplanan vergiler düşülecektir.

Tevkif (kesinti) suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecektir. Söz konusu, gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.

Diğer Ücretlilerin Durumu

193 sayılı Kanunun “Diğer Ücretler” başlıklı 64 üncü maddesi 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmış olup, bu madde kapsamında bulunan;

• Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanların,

• Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin,

• Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçilerinin,

• Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanların,

elde ettikleri ücretler, işverenlerin tevkifat (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilecektir.

Ayrıca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının vergi karnesi almasına ve karnesini vergi dairesine ibraz ederek vergilerini tarh ve tahakkuk ettirmesine gerek bulunmamaktadır. Bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, muafiyet kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname de verilmeyecektir.

Ancak bu kapsama giren hizmet erbabının elde ettiği aylık ücret gelirlerinin, muafiyet tutarını yani aylık net asgari ücreti (2022 yılı için aylık 4.253,40 TL’yi) aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek (düşülerek) ödenecek vergi hesaplanacaktır.

İşverenle Net Ücret Üzerinden Anlaşanların Durumu

Tebliğde işverenle net ücret üzerinden anlaşan çalışanların söz konusu vergi muafiyetinden yararlanmaları konusunda herhangi bir açıklamaya yer verilmemiştir. Öte yandan, işverenle net ücret üzerinden anlaşan işçi, vergi kesintisinde artış olsa, bir üst vergi dilimine girse bile aynı ücreti aldığına göre, ücreti değişmediğine göre, getirilen bu vergi muafiyeti karşısında da net ücretinin değişmeyeceği, sadece işveren tarafından ücretine yapılan zamdan yararlanacağı yönünde görüşler var. Bu konuda en önemli problem ise işverenle net ücret + AGİ üzerinden anlaşan işçinin hem muafiyetten yararlandırılmaması hem de AGİ kaldırıldığı için kendisine artık AGİ ödenmemesi halinde ortaya çıkıyor. Söz konusu vergi muafiyeti çalışanlar için getirilmiş bir muafiyet iken, bu durumda muafiyetten çalışan değil işveren yararlanmış oluyor.

Öte yandan işverenle net ücret üzerinden anlaşan işçinin iş sözleşmesinde vergi kesintisinde artış ve / veya değişiklik meydana gelmesi halinde işçinin net ücretine yansıtılacağı yönünde bir hüküm varsa veya yazılı iş sözleşmesi olmasa bile işçi ve işveren bu şekilde anlaştıysa, o zaman kuşkusuz vergi muafiyeti nedeniyle meydana gelen ücret artışının çalışanın net ücretine yansıtılması gerekir. (isvesosyalguvenlik.com)