İş güvencesi yani haklı ve geçerli bir neden olmadığı halde işten çıkarılan işçiye işe iade talebinde bulunma hakkı ve imkanı veren uygulama 2002 yılında 4773 sayılı Kanunla 1475 sayılı eki İş Kanununa eklenen maddelerle çalışma hayatına girmiş olup, aynı düzenlemelere daha sonra 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununda da yer verilmiş ve uygulama bu düzenlemelere göre devam etmektedir.

İşe iade konusunda kısa bilgiler Yeni Düzenlemelere Göre İşe İade Süreci başlıklı yazıda yer almaktadır. Ancak bu güvenceden yararlanmak isteyen yani işe iade başvurusunda bulunup, özellikle konu mahkemeye intikal ettiğinde işe iade talebi kabul edilen çalışanlara bazı işverenler zorluklar çıkarabilmektedir. Bu zorluklar daha çok işe iadeyi kazanan işçiyi işyerinde işe başlamaktan vazgeçirmeye, işe başlamış olan işçiye de işi bıraktırmaya yönelik zorluklardır. Benzer durum bazı çalışanlar için de söz konusu olup, işyerinde tekrar işe başlamaktan ziyade boşta geçen süre ücreti ve işe başlatmama tazminatı almak amacıyla işe iade başvurusunda bulunan çalışanlara da rastlanmaktadır. Bu nedenledir ki Yargıtay kararlarında işçinin işe başlama konusunda, işverenin de işe başlatma konusunda samimi olması gerektiğine sık sık vurgu yapılmıştır. (Bkz. İşe İadede İşçinin Taşıması – Uyması Gereken Şartlar, İşe İadede İşverenin Yükümlülükleri)

Öte yandan 25 Ekim 2017 tarihinden itibaren işe iade başvurularında Yargıtay yolu kapanmış olmakla birlikte (Bkz. İşe İade Davalarına Yargıtay Yolu Kapandı), bu konudaki İş Kanunu hükümleri aynen yürürlükte olduğu için, konuya ilişkin olarak Yargıtay’ın daha önce vermiş olduğu kararlar da geçerliliğini aynen korumaktadır.

İşe iade talebi kabul edilen ve işe başlamak üzere işyerine başvuran çalışanların karşılaştığı en önemli zorlukların başında da işçinin alacağı ücret ve yapacağı iş gelmekte olup, Yargıtay kararlarına göre bu konuda işverenin uyması gereken kurallar da aşağıda belirtilmiştir.

İşçi Eski İşine Başlatılmalı

Yargıtay’ın konuya ilişkin kararlarına göre, işe iade sonrası işçi aynı pozisyonda işe başlatılmalıdır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi konuya ilişkin olarak 21.12.2015 tarihinde vermiş olduğu bir kararında;

“Feshin geçersizliği ve işe iade kararı sonrasında işe başlamak için süresinde başvuran işçinin kural olarak geçersizliğine karar verilen fesihten önceki görev ve işine başlatılması gerekir. Bu görev yeri bulunduğu halde işçi başka bir pozisyon ve göreve başlatılmak istenirse, bu, gerçek anlamda işe başlatma sayılmaz.

Dosya içeriğine göre davacı işçi kesinleşen işe iade kararının tebliğinden itibaren yasal süresi içinde işe başlamak için başvuruda bulunmuş ve bu başvurusu kabul edilerek 2 iş günü içinde işe başlaması gerektiği davalı vekili tarafından çekilen ihtarname ile davacıya bildirilmiştir. Davacı karşı ihtarnamesi ile hangi işine ne kadar ücretle başlatılacağının belirtilmediğini ifade ederek daveti kabul etmediğini bildirmiştir. Dinlenen davalı tanığı beyanında açıkça davacının fesihten önceki iş ve görevine değil son pozisyonundan bir önceki işe başlatılmak istendiğini beyan etmiştir.

Somut uyuşmazlıkta davacının geçersizliğine karar verilen fesihten önceki görev ve işine başlatılmadığı açık olup, davalı işveren işe başlatmamada samimi değildir. Davacının işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre alacağının hüküm altına alınması gerekirken yazılı gerekçe ile reddi hatalıdır.” şeklinde değerlendirmeye yer vermiştir. (T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 2014/26213 E., 2015/36045 K., Karar Tarihi: 21.12.2015)

Yargıtay 9. ve 22. Hukuk Dairesinin konuyla ilgili bazı kararlarının ilgili kısımları da aynen aşağıdaki gibidir;

“Davacı işçinin kesinleşen işe iade kararı sonrasında yasal süresi içerisinde işe başlatılmak için başvurusu üzerine davalı işveren tarafından Gebze ilçesindeki iş yerinin kapatıldığı bu nedenle Büyükçekmece ilçesinde bulunan iş yerinde çalışmak üzere işe davet edildiği anlaşılmıştır.

Davacı işçi açmış olduğu bu davada ise davetin iyi niyetli olmadığını ileri sürerek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti işe başlatmama ve boşta geçen süre tazminat alacaklarını talep etmiştir.

Mahkemece yapılan yargılama sonunda davacının yeni görevlendirildiği yerde işe başlamadığı buna göre başvurusunun samimi olmadığı gerekçesi ile ihbar tazminatı hariç diğer taleplerinin reddine karar verilmiştir.

Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere göre davacının eski işinde başlatılmamak üzere işe davet edildiği açıktır. Teklif edilen yeni görev yeri önceki iş yeri ile kıyaslandığından çalışma koşullarının esaslı şekilde değişikliği anlamına gelmektedir. Davacının görevlendirildiği yerde çalışmayı kabul etmemesi işe başlama niyetinde samimiyetsizlik olarak değerlendirilemez.

Davacının mahkeme ilamında geçtiği üzere eski işine başlatılmadığı anlaşılmakla işe başlatmama tarihi fesih tarihi olarak dikkate alınmalı ve dosya içinde yer alan bilirkişi hesap raporu bu yönünden bir değerlendirmeye tabi tutularak davacının talepleri bakımından bir karar verilmelidir. Mahkemece yerinde olmayan gerekçe ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.” (T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – Esas No. 2015/35204, Karar No. 2019/5919, Tarihi: 18.03.2019)

—–

“Davacı işçi kesinleşen işe iade sonrasında yasal süresinde işe başlamak için başvuruda bulunmuş, davalı işveren bu arada işyerinin kapatıldığını ileri sürerek Samsun’da bulunan eski işyeri yerine Isparta’da kurulu işyerinde işe başlamak üzere davet edilmiştir.

Davacı işçi Mahkeme ilamında geçen eski işyerine iadesi gerekirken başka bir yer gösterilmesi işe başlatma mahiyetinde değerlendirilemez. Eski işine başlatılmayan davacı işçinin boşta geçen süre ücreti yanında işe başlatmama tazminatına da hak kazandığı kabul edilmelidir.

Mahkemece boşta geçen süreye ait ücret ile dört aylık süre ilavesiyle kıdem tazminatı farkı hüküm altına alındığı halde, işe başlatmama tazminatı isteğinin reddine karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” (T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – Esas No. 2017/16518, Karar No. 2020/11652, Tarihi: 13.10.2020)

—–

“Davacının, davalı C. Güvenlik ve Sos. Hiz. Ltd. Şti.’ye ait İstanbul’da bulunan işyerinde çalıştığı, iş sözleşmesinin feshi üzerine açtığı işe iade davasının lehine sonuçlandığı ve karar gereği işe başlama amacıyla işverene süresinde müracaat ettiği dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Davacının başvurusu üzerine davalı işveren, İstanbul’daki işyerinin kapandığı ve bu ilde yürütülen başka bir iş olmadığı gerekçesiyle, Zonguldak’ta bulunan işyerinde işbaşı yapması gerektiğini davacıya bildirmiştir.

Davacı, eski işyerinin İstanbul’da olduğu, ailesiyle birlikte İstanbul’da ikamet etmeye devam ettiği, asgari ücretle çalışması sebebiyle Zonguldak ilinde maddi yönden geçinmesinin mümkün olmadığı ve dolayısıyla işe davetin samimi olmadığı gerekçelerini göstererek, Zonguldak ilindeki işe başlamamıştır. Dairemizce, emsal dava dosyalarının temyiz incelemesi sonucunda verilen bozma kararlarında, davalı C. Güvenlik Ltd. Şti.’nin, işçileri ikamet ettikleri İstanbul ilinde istihdam imkanı olmasına rağmen, sırf işe iade kararının infazından kurtulabilmek için işçileri Zonguldak’taki iş yerine davet ettiği ve çağrısında samimi olmadığı kabul edilmiştir (Dairemizin emsal nitelikteki 2014/ 23702 esas ve 2014/karar; 2014/ esas ve 2014/karar sayılı ilamları). Bu durumda işverenin işe başlatmamanın tüm mali sonuçlarından sorumlu olduğu açıktır. Ancak, eldeki davada, mahkemece, 20.03.2014 tarihli kararda, boşta geçen süre ücreti alacağı ile kıdem ve ihbar tazminatı alacakları ( kıdeme esas sürenin tespitinde dört aylık boşta geçen süre dahil edilerek) kabul edilmiş, işe başlatmama tazminatı ise reddedilmiştir. Bahsi geçen 20.03.2014 tarihli karar davacı tarafça temyiz edilmediğinden, işe başlatmama tazminatının reddi gerekecek ise de, davacı boşta geçen süre ücretine hak kazanmış olup, ayrıca kıdeme esas sürenin tespitinde dört aylık boşta geçen sürenin de hesaba dahil edilmesi gerektiği açıktır.

Anılan sebeplerle, mahkemece, 20.03.2014 tarihli kararda olduğu gibi, boşta geçen süre ücreti alacağı ile birlikte kıdeme esas sürenin tespitinde boşta geçen dört aylık süre de nazara alınarak hesaplanmış kıdem ve ihbar tazminatları hüküm altına alınmalıdır. İşe başlatmama tazminatı talebi ise, şimdiki gibi reddedilmelidir.” (T.C. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi – Esas No. 2015/31336, Karar No. 2016/1171, Tarihi: 19.01.2016)

—–

“Somut uyuşmazlıkta davacı işçi kesinleşen işe iade davası sonrasında yasal süresi içinde işverene başvurmasına rağmen işe başlatılmadığını ileri sürerek, işe başlatmama tazminatı, boşta geçen süre ücreti, ihbar ve kıdem tazminatı farkı taleplerinde bulunmuştur.

Davalı işveren davacının çalıştığı medikal bölümünün kapatılması üzerine marketler zinciri bölümünde çalışmak üzere davacının işe davet edildiğini ve işe başlamadığını savunmuştur.

Mahkemece davacının işe başlatma talebi üzerine çalışma koşullarının esaslı şekilde ve işçi aleyhine işveren tarafından değiştirilmesi sonucunda haklı olarak sözleşmenin işçi tarafından feshedilmesi gerekçesi ile kıdem tazminatının kabulüne, diğer taleplerin reddine dair hüküm kurulmuştur.

Dosya kapsamına göre davacının daha önce medikal bölümde çalıştığı sürede kendisine araç tahsis edildiği ve bu araçla müşteri ziyaretlerini yaptığı, işveren tarafından bilgisayar verildiği ancak yeni görevinde bu şartların sağlanmadığı anlaşılmakta olup, esasen bu husus mahkemenin de kabulündedir. Mahkemece çalışma koşullarının işçi aleyhine esaslı şekilde değiştirildiği kabul edilmiş durumdadır.

Kesinleşen işe iade kararı sonrasında davacının başvurusu üzerine eski işine başlatılması asıl olup, aksi halde davacı işverence işe başlatmamış sayılır. Böyle olunca davacının iş sözleşmesinin işveren tarafından ve işe başlatılmaması suretiyle feshedildiğinin kabulü ile işe başlatmama tazminatı, boşta geçen süre ücreti ve dört aylık sürenin ilavesi ile ihbar ve kıdem tazminatlarına hak kazandığının kabulü gerekir. Mahkemece davacının haklı olarak sözleşmeyi feshettiğinin kabulü ile sonuca gidilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.” (T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 2017/18389 E.,  2020/15521 K., Tarihi: 10.11.2020)

İşçi Yeni Ücretle İşine Başlatılmalı

Yine konuya ilişkin Yargıtay kararlarına göre işe iade talebi kabul edilen ve tekrar işe başlatılan işçiye eski ücreti değil, güncellenmiş yeni ücret ödenmelidir. Konuyla ilgili olarak Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 12.11.2019 tarihinde vermiş olduğu kararın ilgili kısmı aynen aşağıdaki gibidir;

“Somut uyuşmazlıkta; geçersizliğine karar verilen feshin tarihi 26.06.2010 olup, davacının işe davet edildiği 01.04.2013 tarihine kadar yaklaşık 3 yıl geçmiştir. Bu arada davacının geçersizliğine karar verilen işyeri taşınmış, davacının başvurusu nedeniyle işverence işyerinin nakledildiği belirtilerek bu adrese alacağı ücret belirtilmeden işe başlatılmak istenmiştir. Davacı taraf anılan adreste görev yaptığı birimin bulunmadığını, aradan 3 yıl geçtiğini ve bu dönemde zam yapıldığını ve başlatılacağı ücretin de bildirilmesini istemiştir.

Davalı işveren sadece 2011 yılında %12 oranında zam yaptığı, işe davet edildiği yerin Şirket merkezi olup, reklam bölümünün başka bir adreste kiralanan işyerinde olduğunu, bu durumun şirketin yönetimsel kararı olduğunu, davet edildiği yerde başlaması gerektiğini ihtar etmiştir.

Davacı reklam koordinatörü olup, geçersizliğine karar verilen fesih tarihindeki işine ve bu işin yürütüldüğü işyerine davet edilmesi gereklidir.

Diğer taraftan işe başlatılacağı tarihteki ücret belirtilmemiştir. Bu dönemde asgari ücrete gelen zam oranı %34 dolayındayken davacının sadece 2011 yılında yapılan %12 lik zamla başlatılacağı belirtilmiştir.

Somut bu vakıalara göre işverenin işe davetinde samimi olmadığının ve işe başlatmama tarihinin fesih tarihi kabul edilerek kıdem ve ihbar tazminatı hesabının yapılması keza bu tarihteki mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranı bankalardan araştırılıp, belirlenerek kıdem tazminatı yönünden işlemiş faizin takip tarihine kadar hesaplanarak hüküm altına alınması gerekir.” (T.C. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 2016/8224 E., 2019/19618 K., Tarihi: 12.11.2019) (isvesosyalguvenlik.com)