SGK mevzuatında bazı yerlerde hak sahibi, bazı yerlerde ise sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi ifadeleri geçmekte, haliyle bu durum bazen kafa karışıklığına yol açmaktadır.

Aslında her iki ifadenin kapsamına da aynı kişiler girmektedir, sadece hak sahibi sayılma şartları ile bakmakla yükümlü olunan kişi sayılma şartları farklılık göstermektedir. SGK uygulamalarında, ölen kişiden dolayı dul – yetim aylığı bağlanması, toptan ödeme yapılması konularında hak sahibi ifadesi, herhangi bir yakını üzerinden genel sağlık sigortası kapsamında sağlık yardımı alınması konusunda ise sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler ifadesi kullanılmıştır.

Hak Sahibi ve Sigortalının Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişi Kavramlarının Tanımı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Tanımlar” başlıklı 3 üncü maddesinde;

Hak sahibi: sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası olarak,

Bakmakla yükümlü olduğu kişi: 5 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi, 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1), (2) ve (7) numaralı alt bentleri, yedinci ve sekizinci fıkraları ile onikinci fıkrasındaki askeri öğrenci adayları ile Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi öğrenci adayları dışında kalan genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;

a) Eşi,

b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocukları,

c) Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı Kurumca belirlenen kriterlere göre tespit edilen ana ve babası,

şeklinde tanımlanmıştır.

GSS Uygulamasında Sigortalının Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişi Sayılma Şartları

Bakmakla yükümlü olduğu kişi tanımı içerisinde yer alan “5 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi ile 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1), (2) ve (7) numaralı alt bentleri, yedinci ve sekizinci fıkraları ile onikinci fıkrasındaki askeri öğrenci adayları ile Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi öğrenci adaylarından” kastedilen, bakmakla yükümlüsü bulunmayan yani üzerinden sağlık yardımı alınamayacak kişiler olup, bu kapsama girenler Üzerinden Sağlık Yardımı Alınamayacak Kişiler başlıklı yazıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi ifadesindeki sigortalı kapsamına; kendi çalışmasından dolayı emekli olan ya da 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur), 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında kendisi sigortalı olan, dolayısıyla sosyal güvencesi olup bu nedenle genel sağlık sigortalısı sayılan kişiler girmekte, bu sigortalılar üzerinden sağlık yardımı alma hakkı olan eş, çocuk, ana, baba ise bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamına girmektedir.

Eş, çocuk, ana ve babadan da herhangi bir kapsamda sigortalı sayılmayan, isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri veya malullük – yaşlılık aylık bağlanmamış olanlar bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamına girmekte, ayrıca çocuklarda yaş sınırının aşılmamış olması, ana – babanın da aylık gelirlerinin belirli tutarın altında olması gerekmektedir. Örneğin; sigortalının çocuğu 25 yaşını doldurmamış olsa bile eğer kendisi sigortalı bir işte çalışıyorsa, sosyal güvencesi olan anne veya babası açısından bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmamaktadır. Sağlık yardımları yönünden sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler GSS’linin Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişiler Kimlerdir ? başlıklı yazıda ayrıntılı açıklanmıştır.

Öte yandan, dul-yetim aylığı alan kişiler bu aylığı aldıkları sürece aynı zamanda genel sağlık sigortalısı sayılmakla birlikte, bunlar aylıklarını kendi çalışmalarından dolayı almadıklarından, buna bağlı olarak sadece kendileri SGK sağlık yardımlarından yararlanabilmekte, dolayısıyla bunların bakmakla yükümlü sayılacağı kişisi bulunmamaktadır. (Bkz. Dul – Yetim Aylığı Alan Kişi Üzerinden Sağlık Yardımı Alınabilir mi ?)

Dul – Yetim Aylığı Bağlanmasında – Toptan Ödeme Yapılmasında Hak Sahibi Sayılma Şartları

Kendisi sigortalıyken veya kendi çalışmalarından dolayı SGK’dan iş kazası ya da meslek hastalığından dolayı sürekli iş göremezlik geliri alıyorken ya da malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı alıyorken ölen kişi üzerinden ölüm (dul-yetim) aylığı alabilecek olan, ölen kişinin sigortalılık süresi – prim gün sayısı dul – yetim aylığı bağlanması için yeterli değilse onun üzerinden toptan ödeme alabilecek olan kişiler hak sahibi kapsamına girmektedir.

Bu kişiler de yine GSS uygulamasındaki sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler gibi ölen kişinin eş, çocuk, ana ve babasıdır.

Dul-yetim aylığı bağlanması açısından, ölen kişinin eşi her hâlükârda hak sahibi sayılmaktadır. Çocukları ile ana ve babalarından ise ölüm (yetim) aylığı bağlanması için gerekli şartları taşıyanlar hak sahibi sayılmaktadır. Bu konudaki ayrıntılı bilgi ve açıklamalar, Dul ve Yetim Aylığı Alma Şartları, Emekli Sandığı Kapsamında Dul ve Yetim Aylığı Alınabilecek Durumlar, Ana – Babaya Aylık Bağlanma Şartları başlıklı yazılarda yer almaktadır. (isvesosyalguvenlik.com)