4857 sayılı İş Kanununun 57 nci maddesi gereğince yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretinin işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödenmesi veya avans olarak verilmesi gerekir. Buna bağlı olarak da işçinin yıllık ücretli izin kullandığı günlerin SGK’ya bildirilen çalışma gün sayısına dahil edilmesi ve primlerinin de ödenmesi gerekir.

Ayrıca bu konuda; İş Kanununun “Sigorta primleri” başlıklı 61 inci maddesinde yer alan sigortalılara yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden iş kazaları ile meslek hastalıkları primleri hariç, diğer sigorta primlerinin işçi ve işverenler yönünden ödenmesine devam olunur hükmü de dikkate alınmaz. Çünkü bu kanundan daha sonra yayımlanan 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinde; “Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.” alınmaz hükmüne yer verilmiştir. Bu nedenle işçinin yıllık izin süresine ait ücretine tekabül eden kısa vadeli sigorta kolları primleri de dahil tüm sigorta primlerinin ödenmesi gerekir.

İşçinin kullandığı yıllık iznine ait ücretin nasıl hesaplanacağı İşçinin İzin Hakları – Ücretli ve Ücretsiz İzinler – İzin Verilmesi Zorunlu Durumlar – İzin Süreleri başlıklı yazınının “9.3-Yıllık İzin Ücretinin Ödenmesi” başlıklı bölümünde açıklanmıştır.

Bu yazıda kastettiğimiz yıllık izin ücreti ise işçi veya işveren tarafından iş sözleşmesinin feshi halinde işverence işçiye ödenmesi gereken kullanılmamış yıllık izin sürelerine ait ücrettir.

İş Sözleşmesinin Feshi Halinde Kullanılmayan Yıllık İzin Ücretlerinin İşçiye Ödenmesi Zorunluluğu

4857 sayılı İş Kanununun “Sözleşmenin sona ermesinde izin ücreti” başlıklı 59 uncu maddesinde; iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretinin, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödeneceği belirtilmiştir. Dolayısıyla hangi sebeple olursa olsun işçinin kendisinin işten çıkması veya işveren tarafından işten çıkarılması halinde, işçinin çalışma süresinde hak kazanmış olup da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretin işçiye, işçinin ölümü nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde ise işçinin hak sahiplerine işverence ödenmesi gerekir. (Bkz. Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti Çalışıyorken İstenebilir mi ?, İşten Ayrılan İşçi Kaç Yıllık İzin Ücretini Talep Edebilir ?)

İş Sözleşmesinin Feshi Halinde İşçiye Ödenmesi Gereken Yıllık İzin Ücretinin Sigorta Primine Tabi Tutulması

İşçinin çalışırken kullandığı yıllık izin süresine ait ücretin sigorta primine tabi tutulması gerektiği gibi, iş sözleşmesinin feshinde işçiye ödenmesi gereken kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretin de aynen sigorta primine tabi tutularak SGK’ya bildirilmesi ve primlerinin ödenmesi gerekmektedir. (Bkz. Yıllık İzin Ücreti Prime Tabi midir ?)

Fesih Halinde İşçiye Ödenmesi Gereken Yıllık İzin Ücretinin Prime Tabi Tutulmasında Ne Değişti ?

1 Eylül 2012 tarihinde yayımlanan mülga İşveren Uygulama Tebliğinin “7.2- Ücret ve Ücret Niteliğindeki Kazançların Prime Tabi Tutulmasına İlişkin Hususlar” başlıklı bölümünde; Sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde, 4857 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre akdin feshedildiği tarihte hak kazanıldığı nazara alınarak, bu nitelikteki yıllık izin sürelerine ilişkin ücretlerin akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edileceği, akdin feshedildiği ayda çalışılan gün sayısına tekabül eden günlük prime esas kazancın, prime esas günlük kazanç üst sınırını aşan kısmının ise prime esas kazanca dahil edilmeyeceği belirtilmişti.

Daha sonra SGK tarafından yayımlanan 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinin “1.1-Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden ücret ve ücret niteliğindeki kazançların prime tabii tutulması” başlıklı bölümünde konuya ilişkin olarak İşveren Uygulama Tebliğinde yer alan yıllık izin sürelerine ilişkin ücretin akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edileceği ve Kuruma bildirileceği yönündeki açıklamaya aynen yer verildi. Ancak Genelgenin devamında; iş akdinin askıda olduğu bir dönemde fiili çalışması olmayan bir sigortalıya yıllık izin ücretinin ödenmesi halinde yıllık izin ücretinin prime esas kazanç bildirimi yapılan en son ayın kazancına dahil edileceği, aynı şekilde istirahat nedeniyle iş akdi askıda olan bir sigortalının akdin askıda olduğu dönemde hizmet akdinin feshedilmesi ve yıllık izin hakkının da kullanılmamış olması halinde izin ücretinin de hizmet akdinin feshedilmesi ile birlikte ödenecek olması nedeniyle yıllık izin ücretinin prime esas kazanç bildirimi yapılan en son ay için verilecek aylık prim ve hizmet belgesiyle tahakkuk ettirilerek prim kesileceği açıklamasına yer verildi.

7 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile de söz konusu İşveren Uygulama Tebliği yürürlükten kaldırıldı. Dolayısıyla bu konuda artık 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi uygulanacak.

Tebliğ hükümlerine göre, eğer işçinin iş sözleşmesi askıdayken veya raporluyken feshedilmişse, dolayısıyla iş sözleşmesinin feshedildiği ayda işçinin fiilen çalışması yoksa, SGK’ya 0 (sıfır) gün üzerinden bildirilmişse o zaman fesih nedeniyle kendisine ödenecek ücretin sigorta primine tabi tutulması ve priminin ödenmesi de gerekmiyordu. Ancak Genelge hükmü uyarınca bu tür durumlarda fesih nedeniyle işçiye ödenen yıllık izin ücreti işçi adına SGK’ya prime esas kazanç bildirilmiş son aya dahil edilerek prime tabi tutulacak ve primi de ödenecek. Örneğin; 2021 Aralık ayında iş sözleşmesi feshedilmiş ve işçinin kullanmamış olduğu yıllık izinler nedeniyle izin ücreti alacağı doğmuş, ancak bu işçi 2021 Kasım ve Aralık aylarında iş sözleşmesi (hizmet akdi) askıda olduğu veya istirahatli (raporlu) olduğu için sıfır gün ve kazanç üzerinden SGK’ya bildirilmiş, kendisi adına en son 2021 Ekim ayında SGK’ya gün ve kazanç bildirilmişse, bu durumda da 2021 Ekim ayındaki prime esas kazanç üst sınırı da dikkate alınarak işçinin hak ettiği yıllık izin ücreti 2021 Ekim ayının prime esas kazancına dahil edilerek SGK’ya bildirilecektir. (Bkz. Sigorta Primine Esas Kazanç Alt ve Üst Sınırları)

Öte yandan yukarıda yazılanlardan, işçinin istirahatliyken (raporluyken) iş sözleşmesinin işverence rahatça feshedilebileceği sonucu çıkarılmamalıdır, bu konuda İş Kanunu sınırlama getirmiştir. (Bkz. İşveren Hastalanan veya Rapor Alan İşçiyi İşten Çıkarabilir mi ?) Buna karşılık işverenin İş Kanunundaki sınırlamayı dikkat alarak ya da almadan işçinin iş sözleşmesini feshetmiş olması, işçinin kullanmamış olduğu yıllık izin sürelerine ait ücreti alma hakkını etkilemeyeceği gibi, bu ücretin prime tabi tutularak SGK’ya bildirilmesi yükümlülüğünü de etkilemeyecektir.

İdari Para Cezası – Gecikme Faizi Uygulanacak mı ?

Öte yandan, eski düzenlemede fesih halinde sigortalıya ödenecek yıllık izin ücretinin sadece iş sözleşmesinin feshedileceği aya dahil edileceği belirtildiğinden, işveren izin ücretini de işçinin o aya ait ücretine dahil ederek aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile SGK’ya bildirdiğinden, burada belge veya beyanname süresinde verilmiş oluyor ve idari para cezası doğmuyor, primi zamanında öderse aynı şekilde gecikme zammı ve cezası (gecikme faizi) da doğmuyordu. Yeni düzenlemeye göreyse iş sözleşmesinin feshedildiği ayda işçinin işyerinde çalışması yoksa, kendisi adına SGK’ya en son prime esas kazanç bildirimi yapılmış aya ait ek aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet belgesi verilerek izin ücretinin prime esas kazanca dahil edilmiş, dolayısıyla prime tabi tutulmuş olacak. Bu durumda da ek belge veya beyanname yasal süresi geçtikten sonra verilmiş olacağından, 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesi gereği idari para cezası uygulanması, ayrıca primin geç ödenmesi nedeniyle de gecikme zammı ve cezası (gecikme faizi) uygulanması durumu ortaya çıkıyor. (Bkz. SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları)

Konuya ilişkin olarak Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde, söz konusu 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinde veya 2020/08 sayılı İdari Para Cezaları konulu Genelgede herhangi bir hüküm veya açıklamaya yer verilmemiş olmakla birlikte; işçinin kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti işverenin ödeme yükümlülüğü iş sözleşmesinin feshiyle birlikte doğduğundan, aynı şekilde bu ücretin SGK’ya bildirilmesi zorunluluğu da iş sözleşmesinin feshiyle birlikte doğduğundan, dolayısıyla da söz konusu ücreti işverenin fesih tarihinden önce işçiye ödeme ve/veya SGK’ya bildirme yükümlülüğü olmadığından, bu ücretin SGK’ya işveren tarafından fesih tarihini takip eden ayın 26’sına kadar bildirilmesi halinde idari para cezası uygulanmaması ve ay sonuna kadar primin ödenmesi halinde de gecikme zammı ve cezası (gecikme faizi) uygulanmaması gerekir, aksi şekilde bir uygulamaya gidilerek idari para cezası ve gecikme zammı ve cezası uygulanması hakkaniyete ve hukuka uygun olmayacaktır.

Örneğin; Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin “Aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması” başlıklı 102 nci maddesinde benzer bir durum için; Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya kamu idarelerince ya da yargı mercilerince verilen kararlar ile arabuluculuk faaliyeti sonunda tanzim edilen ve ilam niteliğinde bulunan anlaşma belgesine istinaden, hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenen ücret dışındaki ödemelere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilmek üzere belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihlerini veya arabuluculuk anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazandığı tarihi takip eden ayın 26’sına kadar, Kuruma, e-sigorta kanalıyla gönderilmesi veya kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edileceği belirtilmiştir. Yönetmelik veya Genelgede yer verilmemiş olsa bile fesih halinde işçiye ödenecek yıllık izin ücreti de aynı kapsama girecek niteliktedir. Aslında söz konusu maddeye, fesih halinde işçiye ödenmesi gerekecek yıllık izin ücretinin Kuruma bildirilmesi konusunun da eklenmesi yerinde olacaktır. (isvesosyalguvenlik.com)