Yazımızın başında hemen belirtelim, bu yazıda kastettiğimiz; emeklilik için gerekenden fazla prim günü olanların fazlaya ait primleri geri alması veya SGK’ya bildirilmiş çalışmalara ait primlerin toptan ödeme olarak geri alınması ya da iptal edilen sigortalılıklara ait primlerin geri alınması değildir.

Çünkü emeklilik için gerekenden fazla prim gün sayısının olması halinde fazlaya ait primlerin SGK tarafından geri iadesi şeklinde bir uygulama olmadığı gibi (Bkz. Emeklilik İçin Gerekenden Fazla Prim Gün Sayısına Ait Primler Geri Alınabilir mi ?), SGK’ya bildirilmiş çalışmalara ait primlerin toptan ödeme olarak geri alınabilmesi için de kişinin emeklilik için gerekli yaşı doldurduğu halde prim gün sayısı ve/veya sigortalılık süresinin yeterli olmaması nedeniyle emekli olma hakkını elde edememiş olması gerekmektedir. (Bkz. Ödenmiş Primleri SGK’dan Toplu Olarak Geri Almak Mümkün mü ?)

Benzer bir konu olan sigortalılık iptallerinde prim iadesi konusuyla ilgili açıklama Sigortalılık İptalinde SGK Primi Geri Öder mi ? başlıklı yazıda, hizmet borçlanmasına ödenen primlerin vergiye tabi kazançlardan düşülerek bir kısmının dolaylı yoldan geri alınmasıyla ilgili açıklama ise Hizmet Borçlanması İçin Ödenen Primin Bir Kısmı Geri Alınabilir başlıklı yazıda yer almaktadır.

Birden Fazla İşyerinde Çalışanlar Fazlaya Ait Primleri SGK’dan Geri Alabilirler

Çalışanlar adına her ay SGK’ya prime esas kazanç bildirimi yapılırken, prime esas kazanç alt sınırından daha düşük kazanç bildirilemediği gibi, prime esas kazanç üst sınırından fazla kazanç da bildirilmemesi gerekiyor. Eğer işverenler tarafından çalışan adına SGK’ya prime esas kazanç üst sınırını aşacak şekilde kazanç bildirimi yapılmışsa, üst sınırı aşan kısma ait sigorta primlerinin işçi hissesi talep etmesi halinde SGK tarafından çalışana geri ödeniyor. Yazımızda bu prim iadesi uygulamasını kastediyoruz.

Bu Durum Sadece Aynı Anda Birden Fazla İşyerinde Sigortalı Olarak Çalışanlar İçin Geçerli

Ancak bu durum tek işyerinden sigortalı bildirilenler için geçerli değil. Çünkü tek işyerinden sigortalı olarak bildirilenlerle ilgili prime esas kazanç üst sınırını aşan bildirim zaten yapılamıyor, SGK’nın sistemi buna müsaade etmiyor. Bu duruma sadece aynı anda birden fazla işyerinden sigortalı olarak bildirilenlerde rastlanabiliyor. Çünkü SGK mevzuatına göre bir kişi aynı anda kaç ayrı işyerinde çalışırsa çalışsın fark etmez, eğer işyerleri farklı işverenlere aitse ayrı ayrı her işyerinden SGK’ya bildirilmesi gerekiyor. (Bkz. Aynı Anda Birden Fazla Kapsamda Sigortalılık Mümkün mü ?, Başka Yerde Sigortası Olan İşçiyi Çalıştıran İşverenin Sigortalı Yapması Zorunlu mudur ?) Farklı işverenlere ait birden fazla işyerinden sigortalı olarak bildirilen çalışanların da her işyerinden çalışma gün sayılarının ve prime esas kazançlarının üst sınırı aşmayan kısmının tamamının SGK’ya bildirilmesi gerekiyor. Bu şekilde birden fazla işyerinden sigortalı olarak bildirilen çalışanların, çalışma gün sayıları toplamının 30 günden fazlaya ait gün sayısı ile prime esas kazanç toplamlarının üst sınırı aşan kısmı ise dikkate alınmıyor. Dolayısıyla çalışanlar SGK’dan talep etmeleri halinde birden fazla işyerinden bildirimi yapılan prime esas kazanç toplamının üst sınırı aşan kısmına ait sigorta primlerinin çalışan hissesine düşen kısmını geri alabiliyorlar.

Prim İadesinin Yasal Dayanağı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Günlük kazanç sınırları” başlıklı 82 inci maddesinin dördüncü fıkrasında (5510-82/4. madde) “Sigortalıların bu Kanunun 53 üncü maddesine (Sigortalılık hallerinin birleşmesi başlıklı madde) göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” hükmü yer almaktadır.

Aynı maddede, sigortalılar adına Kuruma bildirilecek prime esas kazanç üst sınırı prime esas kazanç alt sınırının yani brüt asgari ücretin yedibuçuk (7,5) katı, sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler için prime esas kazanç üst sınırı ise brüt asgari ücretin üç (3) katı olarak belirlenmiştir.

Çalışanlar Kendileri Adına SGK’ya Bildirilen Prime Esas Kazançların Üst Sınırı Aşıp Aşmadığını Nasıl Öğrenebilir ?

Yıllar itibariyle prime esas kazanç üst sınırları Sigorta Primine Esas Kazanç Alt ve Üst Sınırları sayfasında yer almaktadır. Aynı anda birden fazla işyerinden sigortalı olarak SGK’ya bildirilen çalışanlar, her işyerinden SGK’ya bildirilmiş olan prime esas kazanç tutarları toplamını söz konusu sayfada yer alan tutarlarla karşılaştırarak, kendileri adına SGK’ya prime esas kazanç üst sınırını aşan bildirim yapılıp yapılmadığını öğrenebilirler. İşyerlerinden SGK’ya yapılan bildirimleri de gösterir şekilde kendilerine ücret hesap pusulası veya başka herhangi bir belge verilmeyen çalışanlar bu konudaki kontrollerini SGK e-Devlet sayfasındaki hizmet dökümü kısmından yapabilirler. (Sosyal Güvenlik Kurumu-turkiye.gov.tr)

Birden fazla işyerinden bildirilen prime esas kazanç tutarları toplamının üst sınırı aşmaması, buna karşılık çalışma gün sayısının 30 günü aşması halinde, aşan gün sayısı dikkate alınmamakla birlikte fazla gün sayısına ait herhangi bir prim iadesi de yapılmaz.

Çalışanlara Ne Kadar Prim İadesi Yapılır ?

Kanunda fazladan bildirilen prime esas kazancın işçi hissesine düşen kısmın iade edileceği belirtilmiş olup, tüm sigorta kollarına tabi olarak SGK’ya bildirilen çalışanların sigorta primi işçi hissesi yüzde 15, emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışanlar için sigorta primi işçi hissesi ise yüzde 7,5’dur (yedi buçuk). Dolayısıyla işyerlerinden SGK’ya bildirilen prime esas kazançlar toplamının üst sınırı aşan kısmının yüzde 15’ine tekabül eden tutar işçiye iade edilir.

Aynı şeklide Kanunda “Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” hükmü yer aldığından, iadesi yapılacak prim tutarı hangi yıl ve aya ait olursa olsun fark etmez, iade edilecek prim tutarına iade tarihine kadar geçen süre için herhangi bir güncelleme veya faiz uygulanmaz, SGK’ya bildirimi yapılmış olan prime esas kazanç tutarı fazlasının yüzde 15’i olduğu gibi ödenir, herhangi bir artış söz konusu olmaz.

Sigorta Primi İşçi Hissesi Ne Demek ?

SGK Mevzuatına göre, işverenler tarafından çalışanlar adına SGK’ya bildirilen prime esas kazançlar üzerinden ödenecek sigorta primlerinin işçi ve işveren hissesine düşen miktarlarının ayrı ayrı hesaplanması, işçi hissesine düşen miktarın işçinin ücretinden kesilip, işveren hissesine düşen kısmıyla birlikte toplam miktarı üzerinden SGK’ya ödenmesi gerekmektedir. Sigorta primlerinin işçi ve işveren hisseleri SGK Sigorta Prim Oranları sayfasında yer almaktadır.

İşverenlere Herhangi Bir Prim İadesi Yapılır mı ?

Kanunda sadece sigortalının talebi halinde prime esas kazanç üst sınırını aşan kısma ait sigorta priminin çalışan hissesine düşen kısmının iade edileceği belirtildiğinden, işverenlere herhangi bir prim iadesi yapılmaz.

Başvuru Nereye Yapılacak – İşyerlerinin Hepsi Aynı İlde Değilse Ne Olacak ?

Eğer işçinin sigortalı olarak çalıştığı işyerlerinin hepsi aynı SGK Müdürlüğüne bağlı ise prim iadesine ilişkin başvurunun da doğal olarak o müdürlüğe yapılması gerekir. İşyerlerinin bir veya birkaçı farklı SGK Müdürlüklerine bağlı ise müracaat müdürlüklerden birine yapılabilir.

Aynı şekilde sigortalının çalıştığı işyerlerinden bir veya birkaçı ya da hepsi farklı illerdeyse, dolayısıyla farklı SGK Müdürlüklerine bağlıysa, bu durumda da müracaat yine SGK Müdürlüklerinden birine yapılabilir.

Dolayısıyla çalıştığı işyerlerinden bir veya birkaçı farklı SGK Müdürlüklerine bağlı olan çalışanların, her işyeri için ayrı ayrı SGK Müdürlüklerine başvurmasına gerek yoktur.

Prim İadesiyle İlgili Örnek Hesaplama ve Açıklamalar

2020/20 sayılı SGK İşveren İşlemleri Genelgesi’nin “2-Prime esas kazancın üst sınırını aşan primlerin iade işlemleri” başlıklı kısmında söz konusu prim iadesiyle ilgili olarak aşağıdaki örnek hesaplama ve açıklamalara yer verilmiştir. Genelgeye SGK internet sayfasındaki Mevzuat bölümünden ulaşılabilir.

Örnek 1: (A) sigortalısının 2017 yılı Mart ayında prim gün sayısı 30 olmuş ve 14.000,00 TL ücrete hak kazanmıştır.

2017 yılında günlük asgari ücretin alt sınırı: 59,25 TL

Günlük kazanç üst sınırı: 59,25 TL x 7,5 :444,38 TL olacaktır.

Aylık kazanç üst sınırı: 444,38 TL x 30 : 13,331.40 TL olacaktır.

İlgili sigortalı için 2017 yılı Mart ayı için Kuruma bildirilecek prime esas kazanç tutarının üst sınır olacaktır.

Diğer yandan bilindiği üzere e-Bildirgede sigortalıların gün ve kazançları bildirilirken prime esas kazanç üst sınırının üstünde bildirim yapılmasına izin verilmemektedir. Ancak gerek part-time çalışmaları nedeniyle, gerekse aynı sürelerde birden fazla işyerindeki çalışmaları nedeniyle, aynı ayda birden fazla işyerinde çalışan ve birden fazla işyerinden bildirilen sigortalıların prime esas kazançlarının toplamı prime esas kazanç üst sınırını (tavanı) zaman zaman aşabilmektedir.

Örnek 2: (A) sigortalısı 2017 yılı Ocak ayında (B) işyerinde 20 gün çalışmış ve 7.000,00 TL (C) işyerinde ise 30 gün çalışmış ve 8.000,00 TL ücrete hak kazanmıştır.

Söz konusu sigortalının prim gün sayısı her ne kadar 50 olsa da 30 gün olarak kabul edilecek olup bu durumda sigortalının, ay içindeki 30 güne karşılık gelen toplam kazancı;

8.000,00 TL + 7,000,00 TL = 15.000,00 TL

30 günlük üst sınırı (13.331,40 TL’yi) aşmış olacaktır.

Kanunun yukarıda yer alan hükmü doğrultusunda sigortalıların birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamının, prime esas kazanç üst sınırını aşması halinde, aşan kısım iade edilebilecek olup söz konusu iade işlemi sigortalının talebi halinde yapılacaktır.

Örnek 3: 2017 yılı Ocak ayında;

(A) işyerinden 20 gün 5.500,00 TL,

(B) işyerinden 20 gün 8.500,00 TL,

bildirim yapılmış bir sigortalının 14.000,00 TL- 13.331,40 TL : 668.60 TL’ye isabet eden sigortalı hissesinin iadesi için SGK’ya müracaat etmesi gerekir

Öte yandan prime esas kazanç üst sınırı aşan kazancı bulunan sigortalıların, üst sınırı aşan kazançların iadesi hususunda talepte bulunmaları halinde, iade en geç talep tarihini izleyen ayın sonuna kadar yapılacaktır. Ayrıca tavanı aşan kazançların iadesi sırasında işveren hissesine ait primlerin iadesi söz konusu olmadığı gibi, sigortalı hissesine isabet eden tutarlar için kanuni faiz de ödenmeyecektir.

Tavanı aşan kazançlarının iadesi hususunda talepte bulunmuş sigortalılara; tavanı aşan kazancının; % 14 oranındaki sigorta priminin (% 9 MYÖ Primi ve % 5 GSS Primi ) ve % 1 oranında işsizlik sigortası priminin iadesi yapılacaktır.

Öte yandan Sosyal Güvenlik Destek Primi kapsamında çalışan sigortalıların tavanı aşan kazançlarının iadesi hususunda talepte bulunmuş olması halinde; tavanı aşan kazancının; % 7,5 oranındaki prim tutarı iade edilecektir.

Örnek 4: 2017 yılı Ocak ayında;

(A) işyerinden 20 gün 5.500,00 TL,

(B) işyerinden 20 gün 8.500,00 TL,

bildirim yapılmış bir sigortalının, toplam spek (sigorta pimine esas kazanç) tutarı olan 14.000,00 TL spek 13.331,40 TL = 668.60 TL’ye isabet eden sigortalı hissesinin iadesi için, 668,60 TL’ye isabet eden sigortalı hissesinin iadesi için SGK’ya müracaat etmesi halinde kendisine;

668,60 TL x 15/100: 100,29 TL iade yapılacaktır.

Aynı ayda birden fazla işyerinde çalışan ve prime esas kazançlarının toplamı prime esas kazanç üst sınırını (tavanı) aşan sigortalılara ilişkin işyerlerinin birden fazla ünite bölgesinde olması halinde iade başvurusu müracaat edilen ünite tarafından yapılacak, muhasebe işlemleri Kurumunun ilgili birimleri arasında yazışma yapılarak sonuçlandırılacaktır. (isvesosyalguvenlik.com)