SGK mevzuatına göre bina inşaatları için ruhsat verme yetkisine sahip olan valiliklerin, belediyelerin ve diğer resmi kurumların ruhsat verdikleri gerçek veya tüzel kişileri SGK’ya bildirmeleri gerekiyor.

Çünkü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 11 inci maddesinde aynen; “Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdürler.” hükmü yer alıyor.

Dolayısıyla SGK’dan habersiz bina inşaatı yapılamayacağı gibi, SGK’da işyeri dosyası açtırmadan bina inşaatı yapmak da mümkün değil. Hatta 2018 yılında yapılan düzenleme ile bazı durumlarda SGK’da işyeri dosyası otomatik olarak açılıyor. (Bkz. Yeni Düzenlemeye Göre İşyeri Bildirgesi Verilmeyecek Durumlar) Aynı şekilde inşaatın ruhsatsız yapılması dahi SGK’da işyeri dosyası açtırma yükümlülüğünü kaldırmıyor. (Bkz. Ruhsatsız İnşaatlar İçin SGK’da İşyeri Dosyası Açtırılabilir mi ?) İnşaat tamamlandıktan sonra da SGK asgari işçilik uygulaması kapsamında o inşaatla ilgili olarak yeterli işçilik bildirilip bildirilmediğini kontrol ediyor, yetersiz (eksik) işçilik bildirilmişse aradaki fark primi hesaplayıp alıyor. (Bkz. Asgari İşçilik Uygulaması Hakkında Bilinmesi Gerekenler)

SGK’da İnşaatla İlgili İşyeri Dosyası Kimin Adına Açılmalı ?

Öte yandan, inşaatlarla ilgili ruhsat (yapı ruhsatı) arsa sahibi adına düzenlenmekte olup, buna bağlı olarak da genelde inşaatlarla ilgili işyeri dosyası ruhsat sahibi adına açılmakla birlikte, 2019 yılında yapılan mevzuat değişikliğine göre artık her isteyen kendisi inşaat yapamıyor, genelde müteahhide yaptırmak zorunda kalıyor. Peki bu durumda SGK işyeri dosyası yapı ruhsatında (inşaat ruhsatında) ismi yer alan kişi adına mı yoksa müteahhit adına mı açılacak ?

SGK tarafından çıkarılan 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi’ne göre; eğer inşaat, mülkiyet (arsa) sahibi yani ruhsatta ismi geçen gerçek veya tüzel kişi tarafından işçi çalıştırılarak yapılıyorsa işyeri dosyasının onun adına açılması gerekiyor. Buna karşılık mülkiyet (arsa) sahibi işçi çalıştırmadan inşaatı anahtar teslimi müteahhide yaptırıyorsa o zaman işyeri dosyasının müteahhit adına açılması gerekiyor.

İşyeri Dosyasının Kimin Adına Açıldığı Neden Önemli ?

İşyeri dosyası SGK’da kimin adına açılmışsa SSK o kişiyi işveren olarak görmekte ve muhatap almakta, o işyeri dosyasıyla ilgili prim ve diğer tüm borçları da dosya kimin adına açılmışsa ondan tahsil etmektedir. Yukarıda belirtildiği üzere, asgari işçilik hesaplaması sonucunda yetersiz (eksik) işçilik bildirildiği tespit edilirse, aradaki fark prim de dosya kimin adına açılmışsa ondan tahsil edilmektedir. Bu nedenle işyeri dosyasının, inşaatta işçi çalıştıran kişi adına açılması son derece önemlidir.

2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesinin ilgili kısmı aynen aşağıda yer almaktadır. Söz konusu Genelgenin tamamına SGK Mevzuat sayfasından ulaşılabilir.

5- İnşaat, tesisat, tamirat ve tadilât işlerinde işverenlik ve işyeri tescili

5.1- İnşaat, tamirat, tadilat ve tesisat işlerinin özel olarak yapılması halinde işverenlik ve işyeri tescili

İnşaat ruhsatlarına istinaden yapılan gerçek veya tüzel kişilere ait inşaatlar ile mülkiyeti (tapusu) gerçek veya tüzel kişilere ait bina ve diğer inşaatlar ile tamirat, tadilat ve tesisat işyerlerinde yapılan işler, bizzat mülkiyet sahipleri tarafından sigortalı çalıştırılmak suretiyle yapılıyor ise belirtilen kişiler işveren kabul edilecek ve işyeri dosyası bu kişiler adına tescil edilecektir.

Örnek 1: Arsa sahibi (A) şahsı, arsası üzerine yaptıracağı dükkan inşaatını sigortalı çalıştırmak suretiyle tamamlaması halinde, işveren (A) şahsının kendisi olacak ve işyeri dosyası söz konusu kişi adına açılacaktır.

Diğer yandan inşaat, tamirat, tadilat ve tesisat işlerinin ruhsatsız yaptırılmış olması işverenlik sıfatını etkilemediğinden Kurumumuz işlemleri ruhsatlı işlerde olduğu gibi yapılacaktır.

İnşaat, tamirat, tadilat ve tesisat işlerinin sahipleri tarafından herhangi bir sigortalı çalıştırılmaksızın tümüyle (inşaat uygulamasındaki deyimle anahtar teslimi olarak) yaptırılmak üzere başka bir gerçek veya tüzel kişiye verilmesi halinde; mülkiyet sahibi ile yapımı üstlenen arasında istisna akdi bulunacağından, işlerin yapımını üstlenen kişi müteahhit sıfatı ile işveren olarak kabul edilecektir. Belirtilen işlerin malzemeli veya malzemesiz yapılması işverenlik durumlarını değiştirmeyecektir.

Bu hallerde işyeri bildirgesi işlerin yapımını üstlenen kişi tarafından verilerek işyeri dosyası söz konusu kişi adına açılacaktır. Söz konusu durumda inşaatın yapımını yüklenen kişilerin işi malzemeli veya malzemesiz yapmış olmaları işverenlik sıfatlarında değişiklik yapmayacaktır.

Örnek 2: (A) isimli şahıs kendi arsasına yaptıracağı fabrika binası için belediyeden ruhsat almıştır. Fabrikanın inşası işi (B) ye (anahtar teslimi şartıyla) verilmiştir. 5510 sayılı Kanun kapsamında (B) şahsı işveren olarak esas alınacaktır.

Öte yandan inşaat, tamirat, tadilat ve tesisat işlerinin yapımını sigortalı çalıştırarak gerçekleştiren kişi (mülkiyet sahibi veya müteahhit), yapılan işlerin bir kısmını sair şahıslara yaptırdığı takdirde, işin kısımlarını yapan bu kişi veya kişiler bu işte sigortalı çalıştırdıkları takdirde alt işveren sayılacaktır.

Diğer yandan mülkiyet sahibi veya müteahhit tarafından, sigortalı çalıştırılarak yapılan işlerin bir kısmının sair şahıslara yaptırılması aşamasında, söz konusu şahıslar, yanlarında Kurumdan tescilli devamlı işyerlerinin işçileri dışında sigortalı çalıştırarak işi yapmaları halinde alt işveren sayılacak olup devamlı işyerlerinin işçileri ile işi yapmaları halinde ise alt işveren sayılmayacaklardır.

Örnek 3: (A) isimli şahıs kendi arsasına yaptıracağı fabrika binası için belediyeden ruhsat almıştır. Fabrikanın inşası işi (B) ye (anahtar teslimi şartıyla) vermiştir. (B) şahsı yapılmasını sahibine karşı taahhüt ettiği işin bazı kısımlarını ayrı anlaşmalarla, (C), (D) ve (E) işverenlerine verirse aralarında istisna akdi doğmuş olacağından, bu işverenler Kurumdan tescilli devamlı işyerlerinin işçileri dışında sigortalı çalıştırdıkları takdirde “alt işveren” sayılacaklardır. (isvesosyalguvenlik.com)