İşveren İşçiyi Zorla Yıllık İzne Gönderebilir mi – Yıllık İzin Avans Olarak Kullandırılabilir mi ?

Koronavirüs salgını nedeniyle alınan tedbirler kapsamında bazı işyerleri geçici olarak kapatıldı, bazı işyerlerinde çalışmalar azaltıldı. Bu süreçte işverenlerin en çok başvurduğu yollar arasında iş akdinin feshi (işten çıkarma), işçiyi ücretsiz veya ücretli izne gönderme uygulamaları geliyor.

İşverenin işçiyi ücretsiz izne gönderme konusunu Koronavirüs Sürecinde Ücretsiz İzin Uygulaması – İşçinin Hakları başlıklı yazıda açıklamıştık.

İşverenin işçiyi zorla ücretli izne gönderme, yani izin süresine ait ücreti ödeyerek işçiyi yıllık izne gönderme konusuna gelince. Eğer işçinin hak ettiği ancak kullanmadığı yıllık ücretli izinleri varsa, böyle bir süreçte işveren işçiyi ücretli izne gönderebilir. Çünkü ücretli izni kullanma zamanı, iznin kullanılacağı tarihler konusunda işveren işçinin talebini dikkate alır, alması gerekir, ancak bu konuda işveren işçinin talebi ile bağlı değildir, işyerinde yürütülen işlerin nitelik ve özelliklerine göre karar verebilir. (Bkz. İşçi Yıllık İznini İstediği Tarihte Kullanabilir mi ?) Dolayısıyla şu an Ülkemiz genelinde yaşanan ve çalışma hayatını da büyük ölçüde etkileyen olağanüstü durum nedeniyle, işyerinde işler durmuşsa, çalışmalar azaltılmışsa tabii ki işveren kullanmadığı yıllık ücretli izinleri olan işçilerini izne gönderebilir. Hatta kullandırılacak izin son bir yıla ait izin olabileceği gibi önceki yıllardan kalan izinler de olabilir.

Avans İzin Kullandırılamaz !

Genel durum yukarıda açıklandığı gibi olmakla birlikte, işveren işçinin henüz doğmamış yıllık ücretli izinlerini ise şimdiden yani avans olarak kullandıramaz. Örneğin, işçinin gelecek yıla ait yıllık ücretli iznini, nasıl olsa şu an işler durdu, şimdiden kullandırayım, gelecek yıl işçiye yıllık izin kullandırmam diyemez. Hatta işçi kabul etse bile işveren bunu diyemez.

Çünkü 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre, işçinin her hizmet yılına ait yıllık izni gelecek hizmet yılı içinde kullandırılır. En önemlisi ise yıllık ücretli izin, işçinin dinlenmesi için verilen bir haktır. Bu nedenle Kanunda yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla işçiye gelecek yılın veya yılların izinlerinin şimdiden avans olarak kullandırılması şeklinde bir uygulama geçerli değildir, işveren bu şekilde tabiri caizse önceden işçiye avans olarak izin kullandırmış olsa bile bu izin kullandırılmamış sayılır, işçi gelecek yıla ait iznini hak ettiğinde işçinin dinlenebilmesi için işverenin işçiye o izni kullandırması gerekir. Çünkü işçi avans olarak önceden dinlendirilemez.

Nitekim Anayasa’nın 50 nci maddesinde; “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.” hükümlerine yer verilmiştir.” Anayasamızın bu hükmünden de izin hakkının dinlenmesini sağlamak için işçiye verilen bir hak olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. İşçinin bir yıl öncesinden dinlendirilmesi mümkün olamayacağına göre, yıllık ücretli iznin de önceden avans olarak kullandırılması mümkün değildir.

Ayrıca İş Kanununun 56 ncı maddesinde, işveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemeyeceği belirtilmiştir.

Zorla İzne Gönderilen İşçinin Hakları

Yukarıda belirttiğimiz üzere, eğer işverenin işçiye kullandırmak istediği yıllık izin hak edip de kullanmadığı yıllık izinlerine aitse, bu durumda işçi istemese bile işveren işçiyi yıllık ücretli izne gönderebilir, işverenin bu konuda takdir hakkı bulunmaktadır. Ancak işveren işçinin henüz doğmamış yıllık ücretli izinlerini şimdiden avans olarak kullandırmak isterse, bu hukuksal bir durum olmayacağından, işverenin böyle bir hakkı olmadığından, hatta işçi kabul etse bile yine Anayasa ve Kanuna aykırı bir durum olacağından, işvereni kendisine avans olarak gelecek yıllara ait izinlerini kullandırmak istiyorsa ve bu konuda ısrar ederse, işçi aşağıda belirtilen iki yoldan birini izleyebilir.

1- Bu durumda işçi 4857 sayılı İş Kanununun 24 üncü maddesinin II/f bendine istinaden (Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri / çalışma şartlarının uygulanmaması) iş akdini haklı nedenle ve ihbar süresine uymak zorunda kalmadan feshedebilir, işverenden kıdem tazminatı ödemesini de talep edebilir

2- İşçi işverenin ısrar etmesi üzerine avans olarak gelecek yıla / yıllara ait yıllık ücretli izinlerini kullanabilir, ancak izinlerini avans olarak kullandığı yıla geldiğinde işçi işverenden o yıla ait yıllık ücretli iznini kullandırmasını tekrar talep edebilir. Çünkü yukarıda belirttiğimiz gibi İş Kanununda yıllık ücretli iznin avans olarak kullandırılması şeklinde bir uygulamaya yer verilmediği gibi, işverenin de böyle bir hakkı bulunmadığından, avans olarak kullandırılan yıllık izin kullandırılmamış sayılır. Eğer işveren izni kullandırmazsa işçi Anayasal olan dinlenme hakkı engellendiği ve çalışma şartları uygulanmadığı gerekçesiyle iş akdini halklı nedenle feshedebilir. (Bkz. İzin Kullandırılmaması İşçi İçin Haklı Fesih Sebebidir) (isvesosyalguvenlik.com)