5510 sayılı Kanunun “Sigortalı bildirimi ve tescili” başlıklı 8 inci maddesi uyarınca, 4/a (SSK) kapsamında hizmet akdine istinaden herhangi bir işyerinde işe başlayacak kişinin sigorta girişinin istisnalar hariç en geç işe başlamadan bir gün önce SGK’ya verilmesi gerekmektedir. Bu konudaki bildirim ise Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi ile yapılmaktadır.

Bu konudaki bazı bilgi ve açıklamalar İşkolu Koduna Göre Aynı Gün İşe Giriş Verilebilecek İşyerleri, İşe Başladığı Günün Öncesi Tatile Denk Gelen İşçinin Sigorta Giriş Sorunu, Sigorta Girişinin En Geç Bir Gün Önceden Yapılma Şartının İstisnaları başlıklı yazılarda yer almaktadır.

Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi halinde uygulanacak idari para cezaları ise 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde belirtilmiştir. Söz konusu (a) bendi uyarınca;

• Yasal süresi geçtikten sonra sigortalı işe giriş bildirgesinin işveren tarafından kendiliğinden verilmesi halinde (1) numaralı alt bent gereği aylık brüt asgari ücretin bir katı tutarında,
• Yasal süresi geçtiği halde bildirgenin verilmediğinin yani işyerinde sigortasız işçi çalıştırıldığının SGK denetmenleri veya müfettişleri tarafından tespit edilmesi veya herhangi bir şekilde SGK tarafından tespit edilmesi ve işverenden işe giriş bildirgesi istenmesi ya da re’sen düzenlenmesi halinde (2) numaralı alt bent gereği aylık brüt asgari ücretin iki katı tutarında,
• Aynı işyeriyle ilgili olarak 1 yıl içerisinde, yasal süresi geçtiği halde bildirgenin verilmediğinin yani işyerinde sigortasız işçi çalıştırıldığının SGK denetmenleri veya müfettişleri tarafından tekrar tespit edilmesi veya herhangi bir şekilde SGK tarafından tekrar tespit edilmesi halinde ise tekerrürden dolayı (3) numaralı alt bent gereği aylık brüt asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası,

uygulanmaktadır. (Bkz. İşe Giriş Bildirgesinden Dolayı Hangi Cezalar Uygulanır ?, Sigortasız İşçi Çalıştıran İşverenlere Uygulanan Ceza ve Yaptırımlar)

SGK tarafından uygulanan idari para cezalarıyla ilgili ayrıntılı bilgi ve açıklamalar 2020/08 sayılı SGK Genelgesinde, güncel idari para cezası tutarları ise SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları sayfasında yer almaktadır.

Tekerrürden Dolayı 5 Kat İdari Para Cezası Uygulanmasının Şartları

5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (3) numaralı alt bendinde; “İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tarihinden, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren bir yıl içinde bu bendin (2) numaralı alt bendinde sayılan durumlardan biriyle tekrar bildirge verilmediğinin anlaşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

Söz konusu hüküm uyarınca; sigortalı iş giriş bildirgesinin süresinde verilmemesi nedeniyle uygulanacak en yüksek idari para cezası, tekerrür halinde, yani aynı işyerinden aynı yıl içerisinde daha önce de sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmeme fiili işlendiğinin, başka bir ifadeyle aynı işyerinde bir yıl içerisinde daha önce de sigortasız işçi çalıştırıldığının tespit edilmiş olması halinde uygulanacak olan aylık brüt asgari ücretin 5 katı tutarındaki idari para cezası olup, şu an (29/06/2022 tarihi itibariyle) 25.020 TL’ye (25 bin 20 TL) tekabül etmektedir.

Danıştay Kararlarına Göre 5 Kat İdari Para Cezası Uygulanmasının Şartları

SGK’nın diğer tüm işlem ve uygulamalarıyla ilgili davaların iş mahkemesinde açılması gerekirken, idari para cezalarıyla ilgili davaların idare mahkemesinde açılması gerektiğinden (Bkz. SGK’nın Hangi İşlemine Karşı Hangi Mahkemeye Gidilir ?), temyiz aşamasında Danıştay’a intikal eden bazı davalarla ilgili olarak yüksek mahkeme verdiği kararlarında bu konudaki hassas bir noktaya dikkat çekmiş olup, konuya ilişkin bazı karar örneklerine aşağıda yer verilmiştir;

• “5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının a/3 bendi uyarınca tekerrür hükümleri uygulanarak ceza verilebilmesi, idari para cezasına konu fiilin işlenmesi üzerine ilk fiil karşılığında ilgili hakkında idari para cezası işlemi tesis edilmesi ve aynı fiilin bir yıl içinde tekrar işlenerek yeni bir işlem tesis edilmesi halinde mümkündür.” (T.C. DANIŞTAY ONUNCU DAİRE – Esas No: 2019/4885, Karar No: 2021/1106, Karar Tarihi: 11/03/2021)

• “5510 sayılı Kanun’un işe giriş bildirgesinin süresinde verilmemesinde tekerrür durumunu düzenleyen 102. maddesi, 1. fıkrası, (a) bendi, 3. Alt bendi hükmü uyarınca, işe giriş bildirgesinin verilmediği konusundaki ilk tespitin Kuruma intikal tarihinden itibaren bir yıl içinde ikinci kez işe giriş bildirgesinin verilmediğinin tespit edilmesi halinde, idari para cezasının her bir işçi için asgari ücretin 5 katı oranında uygulanabilmesi için, birinci ihlal nedeniyle verilen idari para cezasının ilgiliye tebliğ edilmesinden itibaren bir yıl içinde aynı ihlalin tekrar gerçekleşmesi gerektiği açıktır.

Bakılan uyuşmazlıkta; kolluk kuvvetlerince farklı zamanlarda yapılan denetimler neticesinde tutulan tutanaklar ile davacının, iş yerinde kayıt dışı personel çalıştırdığının tespit edilmesi üzerine davalı idarece idari para cezasıyla cezalandırılması hukuka uygun olmakla birlikte, işe giriş bildirgeleri için kanunda öngörülen asgari ücretin iki katı yerine tekerrür hükmü uygulanarak asgari ücretin beş katı ceza verildiği, ancak işe giriş bildirgelerinin süresinde verilmemesine ilişkin olarak tekerrür hükmünün uygulanabilmesi için zorunlu olan “idari para cezasının uygulanıp tebliğ edilmesinden sonra davacının aynı fiili tekrar işlemesi” durumunun söz konusu olmadığı görülmektedir.

Bu itibarla 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinin 3 sayılı alt bendi uyarınca tekerrür esas alınarak asgari ücretin 5 katı tutarında uygulanan idari para cezasında hukuka uyarlık, davanın reddi yönündeki Mahkeme kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.” (T.C. DANIŞTAY ONUNCU DAİRE – Esas No: 2019/4888, Karar No: 2021/4408, Karar No: 29/09/2021)

• “Öte yandan, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının a/3 bendi uyarınca tekerrür hükümleri uygulanarak ceza verilebilmesi, idari para cezasına konu fiilin işlenmesi üzerine ilk fiil karşılığında ilgili hakkında idari para cezası işlemi tesis edilmesi ve aynı fiilin bir yıl içinde tekrar işlenerek yeni bir işlem tesis edilmesi halinde mümkündür.

İdare Mahkemesince, tutanakta ismi geçen tüm kişiler hakkında işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri yönünden ayrı ayrı değerlendirme yapılarak, tekerrür hükümleri uygulanarak verilen idari para cezasında tekerrür şartlarının bulunup bulunmadığı ortaya konularak ve tüm ceza kalemleri irdelenerek bir karar verilmesi gerektiği hususu da tabiidir.” (T.C. DANIŞTAY ONUNCU DAİRE – Esas No: 2019/4862, Karar Tarihi: 2021/1846, Karar No: 14/04/2021)

Söz konusu Kanun hükmü ve Danıştay kararları doğrultusunda; sigorta işe giriş bildirgesinin süresinde verilmemiş olması konusunda tekerrür nedeniyle 5 kat idari para cezası uygulanabilmesi için;

• Daha önce Kurum tarafından yapılan tespit nedeniyle (2) numaralı alt bent uyarınca sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmemiş, yani sigortasız işçi çalıştırılmış olması nedeniyle işverene idari para cezası uygulanmış olması,

• Bir yıllık süre geçmeden aynı işyerinde tekrar sigortasız işçi çalıştırıldığının tespit edilmiş olması ve sigortalı işe giriş bildirgesinin yasal süresinde verilmemiş olmasına bağlı tekrar idari para cezası uygulama gereğinin doğması,

halinde tekerrür geçekleşmiş olacak ve aylık brüt asgari ücretin 5 katı idari para cezası uygulanacaktır.

Tekerrür de İşveren Tarafından Kendiliğinden Verilen Bildirgelere İstinaden Uygulanan Cezalar Dikkate Alınmaz

Öte yandan, bu konuda işveren tarafından kendiliğinden verilmiş olan sigortalı işe giriş bildirgeleri tekerrür de dikkate alınmayacaktır. Örneğin; işveren daha önce yasal süresi geçtikten sonra Kurum tarafından herhangi bir tespit yapılmaksızın sigortalı işe giriş bildirgesi vermiş ve hakkında (1) numaralı alt bende istinaden idari para cezası uygulanmış olsun. Bir yıllık süre dolmadan aynı işyeriyle ilgili olarak Kurum tarafından yapılan tespite istinaden sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmemesi nedeniyle uygulanacak idari para cezası tekerrür nedeniyle uygulanacak idari para cezası kapsamına girmeyecek, işverene (2) numaralı alt bende istinaden idari para cezası uygulanması gerekecektir. Aynı şekilde, Kurum tarafından yapılan tespite istinaden sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmemesi nedeniyle işyeri hakkında idari para cezası uygulandıktan sonra, bir yıllık süre dolmadan yasal süresi geçtikten sonra işveren tarafından kendiliğinden verilen sigortalı işe giriş bildirgesi nedeniyle uygulanacak idari para cezası da tekerrür kapsamına girmeyecektir. (isvesosyalguvenlik.com)