Bilindiği üzere işverenler tarafından çalışanlara ödenecek net ücret, brüt ücretten yapılacak gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta primi işçi hissesi gibi yasal kesintiler düşülerek hesaplanmaktadır. Bu konu İşçiye Ödenecek Net Ücret Nasıl Hesaplanır ? başlıklı yazıda açıklanmıştır.

Çalışanların ücretlerinden kesilecek gelir vergisinin nasıl hesaplanacağı Ücretten Kesilecek Vergi Nasıl Hesaplanır ? başlıklı yazıda, çalışanlara yapılacak ödemelerden gelir vergisine tabi olmayanlar ise Çalışanlara Yapılan Hangi Ödemelerden Vergi Kesilmez ? başlıklı yazıda açıklanmıştır.

Öte yandan 1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere asgari ücretten gelir ve damga vergisi kesintisi tamamen kaldırılmış, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanların brüt ücretlerinin aylık net asgari ücrete kadarı gelir vergisi kesintisi, aylık brüt asgari ücrete kadarı da damga vergisi kesintisi dışında bırakılmıştır. (Bkz. Tebliğe Göre Çalışanlara Uygulanacak Vergi Muafiyetinin Ayrıntıları)

Engelli Vergi İndirimi Uygulaması Nedir ?

Engelli vergi indirimi uygulaması 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Engellilik indirimi” başlıklı 31 inci maddesinde düzenlenmiş olup, söz konusu maddede; çalışma gücünün en az % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabının birinci derece engelli, en az % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ikinci derece engelli, en az % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ise üçüncü derece engelli sayılacağı ve maddede engelli dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarların, hizmet erbabının ücretinden indirileceği belirtilmiştir. Söz konusu maddeye istinaden çalışanın gelir vergisi kesintisine tabi brüt ücretinden indirilecek tutar engelli vergi indirimi olarak adlandırılmaktadır.

Engelli vergi indiriminden, çalışan kendi engelliliğinden dolayı yararlanabileceği gibi, ayrıca bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan çalışanlar da engelli vergi indiriminden yararlanabilir. Aynı şekilde ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden hizmet erbabı (çalışanlar) da engellilik indiriminden yararlanabilirler.

Engellilik nedeniyle vergi indiriminden yararlanma hakkının nasıl elde edileceği Engellilik Nedeniyle Vergi İndiriminden Nasıl Yararlanılır ? başlıklı yazıda açıklanmıştır.

Engelli Vergi İndirimi Nasıl Uygulanır ?

Engelli vergi indirimi, daha önce uygulanan asgari geçim indiriminde olduğu gibi işveren tarafından işçiye yapılan bir ödeme değildir, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından her yıl için açıklanan engelli vergi indirimi tutarları işveren tarafından işçiye nakit olarak ödenecek tutarlar değildir. Söz konusu engelli vergi indirimi tutarları, çalışanın vergiye tabi brüt ücretinden düşülecek tutarlardır.

Örneğin; 2022 yılı için aylık vergi indirimi tutarları;

• Birinci derece engelliler için aylık 2.000 TL,

• İkinci derece engelliler için aylık 1.170 TL,

• Üçüncü derece engelliler içinse aylık 500 TL,

olarak uygulanmaktadır. Güncel engelli vergi indirimi tutarlarına Aylık Engellilik (Sakatlık) İndirimi Tutarları sayfasından ulaşılabilir.

İşveren söz konusu engelli vergi indirimi tutarlarını, yapılacak diğer indirim ve istisnalarla birlikte işçinin vergiye tabi brüt ücretinden düşer, kalan brüt tutar (aylık gelir vergisi matrahı) üzerinden işçinin tabi olduğu vergi dilimine göre kesilecek gelir vergisini hesaplar, bulunan tutarı işçiye ödeyeceği ücretten keserek ilgili vergi dairesine öder.

Ücret geliri yıl içinde kesintiye tabi olmadığı için gelir vergisi beyannamesi veren çalışanlar, bu indirimi yıllık olarak hesaplayıp beyanname üzerinden indirebilirler. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarı ayrıca (ikinci kez) yıllık beyannamede indirim konusu yapılamaz.

Çalışma gücü kaybına göre engellilerin sınıflandırılması aşağıdaki şekilde yapılır;

• Birinci derece engelliler: Çalışma gücünün en az yüzde 80’ini kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 80 ila yüzde 100 arasında olanlar.

• İkinci derece engelliler: Çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 60 ila yüzde 79,9 arasında olanlar.

• Üçüncü derece engelliler: Çalışma gücünün en az yüzde 40’ını kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 40 ila yüzde 59,9 arasında olanlar.

Çalışma gücü kaybı yani engellilik oranı yüzde 40’dan az olanlar ise vergi indiriminden yararlanamaz. Zaten kanunlarla tanınan bazı engelli haklarından yararlanabilmek için en az yüzde 40 engelli olmak gerekir. (Bkz. Engelli Haklarından Yararlanabilmek İçin Engel Oranı En Az Kaç Olmalıdır ?)

Engelli Vergi İndiriminin Çalışana Ne Faydası Var ?

Engelli vergi indiriminin çalışanlara sağladığı iki önemli fayda aşağıda belirtilmiştir.

Birinci faydası – net ücrette artış.

Yukarıda, aylık engelli vergi indirimi tutarının işveren tarafından işçiye doğrudan ödenen bir tutar olmadığı belirtilmiş olmakla birlikte, işçinin vergiye tabi brüt ücretinden düşülen bir tutar olduğundan, dolaylı olarak işveren tarafından işçiye ödenecek net ücretin aşağıda belirtilen tutarlarda artmasını sağlamaktadır.

Aşağıdaki örnek hesaplamalar, 2022 yılı için geçerli aylık engelli indirim tutarlarına göre ve sadece yüzde 15, 20 ve 27’lik gelir vergisi dilimine tabi olanlar için yapılmıştır. Yüzde 35 ve 40’lık gelir vergisi dilimine tabi olanların net ücretinde meydana gelecek aylık artış, engellinin derecesine göre faydalandığı vergi indirimi tutarına söz konusu vergi dilimi oranı uygulanarak hesaplanabilir. (Bkz. Ücretliler İçin Gelir Vergisi Dilimleri)

• Birinci derece engellilerin aylık net ücretinde meydana gelecek artış:

– Yüzde 15 vergi dilimine tabi olanlarda (2000/100X15=300) aylık 300 TL

– Yüzde 20 vergi dilimine tabi olanlarda (2000/100X20=400) aylık 400 TL

– Yüzde 27 vergi dilimine tabi olanlarda (2000/100X27=540) aylık 540 TL

• İkinci derece engellilerin aylık net ücretinde meydana gelecek artış:

– Yüzde 15 vergi dilimine tabi olanlarda (1.170/100X15=175,50) aylık 175,50 TL

– Yüzde 20 vergi dilimine tabi olanlarda (1.170/100X20=234) aylık 234 TL

– Yüzde 27 vergi dilimine tabi olanlarda (1.170/100X27=315,90) aylık 315,90 TL

• Üçüncü derece engellilerin aylık net ücretinde meydana gelecek artış:

– Yüzde 15 vergi dilimine tabi olanlarda (500/100X15=75) aylık 75 TL

– Yüzde 20 vergi dilimine tabi olanlarda (500/100X20=100) aylık 100 TL

– Yüzde 27 vergi dilimine tabi olanlarda (500/100X27=135) aylık 135 TL

İkinci faydası – daha erken emekli olma.

Sigorta başlangıcı (ilk sigorta girişi) 1 Ekim 2008 tarihinden önce olan 4/a (SSK) emeklilik şartlarına tabi kişilerden, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmiş olanlar, herhangi bir yaş şartı aranmaksızın daha az sigortalılık süresi ve daha az prim günü şartıyla normalden daha erken emekli olabilirler. (Bkz.  Vergi İndirimi İle Erken Emekli Olma Şartları)

Asgari Ücretliler Engelli İndiriminden Yararlanabilir mi ?

1 Ocak 2022 tarihinden geçerli olmak üzere asgari ücretten vergi kesintisi tamamen kaldırıldığından, dolayısıyla asgari ücretlinin maaşının tamamı vergi dışı kaldığından, bu nedenle artık asgari ücretliler vergi indiriminden yararlandırılamazlar. (Bkz. Çalışanlara Sağlanacak Vergi Muafiyeti Yasalaştı – AGİ Tarih Oldu) Ancak fazla mesai, sosyal yardım, ikramiye gibi ödemeler nedeniyle muafiyet tutarı aşıldığı için ücretinden vergi kesintisi yapılması gereken engelli asgari ücretliler, ücretlerinin vergi kesintisine tabi tutulan kısmıyla ilgili olarak engelli vergi indiriminden yararlanabilirler.

Ayrıca yukarıda belirtildiği üzere, engelli vergi indiriminden yararlanma hakkı olan çalışanlar SSK şartlarında erken emeklilik imkanına sahip olduğundan, bu imkandan yararlanmak isteyen asgari ücretliler isterlerse engelli vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmek için başvuru yapabilirler. Nitekim çalışanlara getirilen söz konusu vergi muafiyeti ve asgari ücretten vergi kesintisinin kaldırılması ile ilgili uygulamanın ayrıntısını düzenleyen ve 27 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 319 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde konuyla ilgili olarak; “asgari ücretle çalışan ve istisna uygulaması nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı da dahil olmak üzere 193 sayılı Kanunun 31 inci maddesi kapsamında vergi indiriminden faydalanmak üzere başvuruda bulunanların engellilik indirimine ilişkin işlemleri önceden olduğu gibi Gelir İdaresi Başkanlığınca değerlendirilerek sonuçlandırılacaktır. Asgari ücretli olarak çalışan ve bu nedenle ilgili ayda istisna nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı, engellilik indiriminden faydalanamayacak olmakla birlikte onaylanan başvuruları üzerine şartları dahilinde emeklilik başvurularını yapabilecektir.” şeklinde açıklamaya yer verilmiştir.

7349 Sayılı Kanunla Getirilen Vergi İstisnası İle Engelli İndirimi Birlikte Nasıl Uygulanacak ?

Asgari ücretten gelir ve damga vergisi kesintisinin kaldırılması, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanların ise aylık brüt ücretlerinin aylık asgari ücretin brüt tutarına kadar kısmının damga vergisi kesintisi, aylık asgari ücretin netine kadar kısmının ise gelir vergisi kesintisi dışında bırakılmasıyla ilgili 7349 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına ilişkin ayrıntıları düzenleyen ve 27 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 319 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde; “Asgari ücretin üzerinde ücret alan ve vergi indirimine hak kazanan hizmet erbabının, gelir vergisi matrahının yeterli olması halinde, hem engellilik indiriminden hem de aynı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisnadan faydalanması mümkün bulunmaktadır.” şeklinde açıklamaya yer verilmiştir.

Tebliğdeki örnek hesaplama tablosunda da (Örnek 6), çalışanın brüt ücretinden yapılacak yasal kesintiler hesaplanırken, brüt ücretten sigorta primi işçi hissesi düşüldükten sonra, kalan tutardan önce engelli vergi indirimi tutarının düşüleceği, ardından kalan brüt ücretten (vergi matrahından) 7349 sayılı Kanunla getirilen vergi istisnasının (aylık asgari ücretin netine kadar olan tutarın) düşüleceği belirtilmiştir. (isvesosyalguvenlik.com)