4857 sayılı İş Kanununun “Hafta tatili ücreti” başlıklı 46 ıncı maddesinde; “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.” hükümlerine yer verilmiştir.

Konuya İlişkin Kanun Hükümleri

İş Kanununun yukarıda yer verilen madde hükmü dışında, “Çalışma süresi” başlıklı söz konusu 63 üncü maddesinde ise; “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.” hükmüne yer verilmiş, aynı maddede, tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresinin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği, bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresinin, normal haftalık çalışma süresini aşamayacağı belirtilmiştir. Madde gerekçesine göre 45 saatlik haftalık çalışma süresinin haftanın günlerine nasıl dağıtılabileceği de 45 Saatlik Haftalık Çalışma Süresinin Günlere Dağıtılması başlıklı yazıda örneklerle açıklanmıştır.

Kanunun söz konusu hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, işyerlerinde hangi günlerin iş günü, hangi günlerin tatil günü olacağı belirtilmemiş, Kanunun hiçbir maddesinde hafta sonu yani Cumartesi ve Pazar günlerinin işçiler açısından tatil günü sayılacağına dair herhangi bir hükme yer verilmemiştir. (Bkz. Cumartesi – Pazar İşçiler İçin de Tatil Sayılır mı ?)

Her ne kadar 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinde; “Hafta tatili Pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13.00’ten itibaren başlar.” hükmüne yer verilmişse de; maddenin devamında 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlardaki hafta tatili ile ilgili hükümlerin saklı olduğu belirtilmiş, 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu yürürlükten kaldırılmış (Bkz. Hafta Tatili Kanunu Kaldırıldı – Şimdi Ne Olacak ?), kıdem tazminatına hak kazanma koşulları dışında 1475 sayılı İş Kanununun yerini de 4857 sayılı İş Kanunu almıştır.

İş Kanunu Hükümleri ve Yargıtay Kararları Doğrultusunda Hafta Tatili Uygulaması Nasıl Olmalı ?

4857 sayılı İş Kanununun “Hafta tatili ücreti” başlıklı 46 ıncı maddesinde; “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.” hükmünde yer alan tatil günü ifadesinden Cumartesi ve Pazar günü değil işçinin hafta tatilini kullandığı gün anlaşılmalıdır. Çünkü İş Kanununun hiçbir maddesinde Cumartesi ve Pazar günlerinin tatil günü sayılacağına dair bir hüküm yer almamaktadır. Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin kapatılması üzerine her iki Daire kararlarında uyuşmazlık konusu olan hususlarla ilgili yapılan görüşme sonucunda düzenlenmiş olan Yargıtay 9 ve 22 Hukuk Daireleri İçtihat ve Görüş Farklılarının Giderilmesi Sonuç Bildirisi’nin 1. maddesinde de; “Hafta tatili; haftalık 45 saatlik çalışmadan sonraki 24 saatlik bir gündür, kural olarak Cumartesi işgünüdür.” açıklamasına yer verilmiştir. İş Kanununun 63 üncü maddesinde de tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresinin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği belirtildiğinden; işçi ve işveren aralarında anlaşarak haftanın hangi günlerinde çalışma yapılacağını yani haftanın hangi günlerinin iş günü olacağını belirleyeceklerdir. Bu konunun belirlenmesi de genelde işçi işe başlarken işverenle arasında yaptığı bireysel iş sözleşmesiyle gerçekleşmektedir. İşyeri toplu sözleşme kapsamındaysa çalışma günleri toplu iş sözleşmesiyle belirlenir.

Dolayısıyla işçinin ücretli hafta tatili hakkının (ücretli haftalık izin hakkının) doğması için gereken 45 saatlik çalışma süresinin hesabında Pazartesi günü değil, işçinin hafta tatilinden dönüp işyerinde çalışmaya başladığı gün esas alınmalı, o günden itibaren işçinin 45 saatlik çalışma süresini doldurup doldurmadığına bakılmalıdır. Eğer işçi hafta tatilini hafta sonu kullanıyorsa Pazartesi günü işbaşı yapacağından, bu durumda doğal olarak 45 saatlik sürenin hesabı Pazartesi gününden başlayacaktır. İş Kanunun yukarıda yer verilen 63 üncü maddesi hükmüne göre de işçiler günde 11 saatten fazla çalıştırılamayacağından, buna bağlı olarak 45 saatlik çalışma süresi de en erken beşinci çalışma gününde dolacaktır.

İşçi hafta tatiline hak kazandıktan sonra da bir önceki hafta tatilinden dönüp çalışmaya başladığı günden itibaren 7 günlük zaman dilimi dolmadan yani bir haftalık süre bitmeden işçiye en az 24 saatlik ücretli hafta tatili kullandırılmalıdır. Burada işçinin hafta tatilini mümkün oldukça haftanın aynı günü kullanması faydalı olacaktır, böylece işçinin işyerinde hafta tatili öncesi çalışma gün sayısı aynı kalacak, örneğin işçi 24 saat hafta tatili kullanıyorsa, her 6 günlük çalışma sonrası bir gün dinlenme imkanı bulacaktır.

Eğer işyerinde hem Cumartesi, hem Pazar günleri veya sadece Pazar günleri çalışma yapılmıyorsa, söz konusu günler o işyeri için tatil günüyse, işçiler hafta içi beş günlük çalışmasıyla 45 saatlik haftalık çalışma sürelerini de dolduruyorsa, bu durumda o işyerinde çalışan işçiler söz konusu tatil günlerinde hafta tatilini kullanmış sayılacağından, hafta içi ayrıca hafta tatili verilmesi gerekmez. Ancak bu durumda işveren işçilere çalışma yapılmayan hafta sonu için ücretlerini ödemek zorundadır. Eğer işyerinde hem Cumartesi, hem de Pazar günleri tatil yapılıyorsa işveren sadece bu günlerinden birini hafta tatilinden sayıp, işçiye sadece o günün ücretini ödeyip, diğer günün ücretini ödememe yoluna gidemez. Çünkü Kanunda hafta tatilinin en az 24 saat olacağı belirtilmiş, işçiye bir günden fazla ücretli hafta tatili verilmeyeceğine dair herhangi bir hükme yer verilmemiş olduğu gibi, Kanunda haftalık çalışma süresinin de en fazla 45 saat olduğu belirtildiğinden, 45 saat çalışmış olan işçi haftalık çalışma süresini tamamlamış olacak, böylece hem Cumartesi, hem Pazar günleri çalışma yapılmayan işyerlerinde işçi iki günlük ücretli hafta tatiline hak kazanmış olacaktır. Bu durumda işçinin aylık çalışma gün sayısı SGK’ya da 30 gün üzerinden bildirilecektir. (Bkz. Cumartesi-Pazar Çalışmayan İşçi Kaç Gün Üzerinden SGK’ya Bildirilir ?)

Ücretli hafta tatiline hak kazanıp da tatili kullanmadan işten ayrılan işçiye de hafta tatili ücretinin ödenmesi gerekmektedir. (Bkz. İşten Ayrılan İşçiye Hafta Tatili Ücretinin Ödenmesi Gerekir mi ?)

İşçiye Hafta Tatilinin Hafta Sonu Kullandırılması Zorunlu mu – Hafta Tatili Hafta İçi Günlerde Kullandırılabilir mi ?

Yazımızın yukarıdaki bölümlerinde de gerekçeleriyle birlikte ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, İş Kanunu hükümlerine göre işçiye hafta tatilinin Cumartesi ve/veya Pazar günü kullandırılması zorunlu değildir. İşçi ve işveren aralarında anlaşarak işyerinde hangi günlerde çalışma yapılacağını yani hangi günlerin iş günü olacağını, hafta tatilinin (haftalık iznin) haftanın hangi gününde / günlerinde kullanılabileceğini belirleyebilirler. Burada önemli olan, işçinin hafta tatilinden dönüp işbaşı yaptığı günden başlayarak 45 saatlik çalışma süresini doldurduğu günden itibaren bir haftalık süre (7 günlük zaman dilimi) dolmadan işçiye en az 24 saatlik hafta tatili izninin kullandırılmasını sağlamış olmaktır.

Nitekim Prof. Dr. Hamdi MOLLAMAHMUTOĞLU İş Hukuku isimli kitabında konuya ilişkin olarak aynen;

“İş Kanunu, ücretli hafta tatilinin, haftanın hangi günü kullanılacağını öngörmüş değildir. Genel hükümlere bakıldığında (2429 sayılı K. md.3) ücretli hafta tatili de pazar günü olmalıdır. Fakat, bu İş Hukuku bakımından zorunlu değildir. Yargıtay’a göre de pazar gününün çalışılan günlere rastlaması, işçiye hafta tatili verilmediği anlamı taşımaz. Fakat Pazar günü faaliyetini tatil eden işyerlerinde işçiler de hafta tatillerini pazar günü kullanmış olurlar. Pazar günü tatil yapmayarak faaliyetini sürdüren işyerlerinde pazar günü çalıştırılan işçilerin ücretli hafta tatili, hafta içinde bir günde kullandırılır.”

açıklamalarına yer vermiştir.

Konuya İlişkin Yargıtay Kararları

Hafta tatili uygulamasıyla ilgili Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararlarından bazılarının ilgili bölümlerine aynen aşağıda yer verilmiştir.

1. “1475 sayılı Yasanın 41 inci maddesinde, hafta tatiline hak kazanabilmek için önceki altı günde günlük iş sürelerine göre çalışmış olmak şartı bulunmaktaydı. 4857 sayılı Kanunda ise, haftalık iş süreleri çalışılan günlere farklı şekilde dağıtılabileceğinden, hafta tatili tanımı değişmiş, işçinin 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışılmış olması kaydıyla, yedi günlük zaman dilimi içinde kesintisiz yirmidört saat dinlenme hakkı öngörülmüştür.” (T.C. YARGITAY 9. Hukuk Dairesi – Esas No. 2015/342, Karar No. 2016/8812, Karar Tarihi: 11.04.2016)
2. “Davacı, davalı işyerinde satış temsilcisi olarak çalışmıştır. Davalı işyeri konut inşa edip bunları pazarlayan bir işyeridir. Taraflar arasında yapılan iş sözleşmesinin 2.04 maddesinde “… çalışanın hafta tatili hakkını haftanın herhangi bir gününde kullandırabilir” hükmü yer almaktadır. Taraf tanıkları işyerinde hafta sonları işler yoğun olduğundan hafta içi izin kullandırıldığını açıkça beyan etmişlerdir. Davacının da hafta tatilinin hafta içi kullandığı sabittir.” (T.C. YARGITAY 9. Hukuk Dairesi – 2011/45630 E., 2013/31706 K., Karar Tarihi: 03.12.2013)
3. “Mahkeme gerekçeli kararında ……….. Belediyesinde uygulanan toplu iş sözleşmesinin tatil ve izinleri düzenleyen 5. Bölüm 59. Maddesinin hafta tatili kanununun 4. Maddesinin B bendinde yer alan hükmü uyarınca sürekli çalışma zorunluluğu bulunan genel belediye hizmetlerinde istihdam edilen işçilere toplu sözleşmeye göre ilke olarak cumartesi- pazar günleri kullandırılacağı belirlenen hafta tatilinin hafta içi her hangi iki günde kullandırılarak cumartesi-pazar günleri iş gördürülebileceği, bu uygulama kapsamında cumartesi ve pazar günü çalıştırılıp anılan günler yerine hafta içi her hangi iki günde dinlendirilen işçilerin salt cumartesi ve pazar günleri çalışmaları nedeni ile zamlı ücrete hak kazanacakları sonucuna varılamayacağının tespitine karar verildiği belirtilmiştir.” (T.C. YARGITAY 9. Hukuk Dairesi – 2010/6270 E. , 2010/4624 K., Karar Tarihi: 23.02.2010)

Yargıtay’ın; hafta tatilinin işçiye hafta içi günlerde de kullandırılacağına dair somut açıklama içeren kararları var mıdır bilmiyoruz, ancak yukarıda 2. ve 3. sırada yer alan karar metinlerinden de görüleceği üzere, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde işçinin hafta tatilini hafta içi günlerde kullanabileceğine dair hüküm konulmasına Yargıtay itiraz etmemiş, normal karşılamıştır. (isvesosyalguvenlik.com)