SGK malullük ve yaşlılık (emekli) aylığı, dul ve yetim aylığı, rapor parası, iş kazası ve meslek hastalığına bağlı sürekli iş göremezlik geliri ödediği kişilerle ilgili olarak bazı araştırma, yoklama ve kontrolleri yapmaktadır.

SGK bu araştırma, yoklama ve kontrolleri; gelir veya aylık almakta iken ölen ya da gelir ve aylık alma koşullarını kaybedenlerin zamanında belirlenerek, öncelikle bunlar adına yapılan ödemelerin durdurulmasını, daha sonra da gelir ve aylığın kesilerek varsa yersiz olarak yapılan ödemelerin ilgili mevzuat hükümlerine göre tahsil edilmesini sağlamak amacıyla yapmaktadır.

3201 sayılı Kanuna istinaden yurtdışı borçlanması yaparak emekli olan kişilerin, emekli aylıklarının devam edebilmesi için kısa süreli çalışmaya tabi işler hariç olmak üzere yurtdışında herhangi bir çalışmalarının olmaması, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları gerekmekte olup, bu konudaki yoklama uygulaması hakkında bilgi ve açıklama Emeklilerle İlgili Yurtdışı Yoklama Uygulaması Kimleri Kapsıyor ? başlıklı yazıda yer almaktadır. SGK’nın kişilere yaptığı ödemelerle ilgili bazı konular SGK’nın Kişilere Yaptığı Ödemelere Haciz veya Bloke Konulabilir mi ?, SGK Kişilere Yaptığı Ödemeleri Hangi Durumlarda Geri Alır ? başlıklı yazılarda açıklığa kavuşturulmuştur.

Aşağıda ise SGK’nın kişilere yaptığı ödemelerle ilgili araştırma, kontrol ve yoklama işlemleri hakkında bazı bilgilere yer verilmiştir.

SGK Tarafından Araştırma – Kontrol ve Yoklama Yapılan Konular ve Sonuçları

• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu yüzde 10 ya da daha fazla meslekte kazanma gücü kaybı (iş göremezlik) ortaya çıkan kişiye SGK sürekli iş göremezlik geliri bağlar ve bu geliri her ay öder. Uzuv (organ) kaybı gibi kalıcı durumlar dışında eğer sağlık kurulu raporuna kontrol kaydı konulmuşsa SGK kişinin iş göremezlik durumunun devam edip etmediğini gerektiğinde kontrol eder, sonucuna göre kişinin aylığını azaltır, artırır veya keser.

• Vazife malûllüğü aylığı ile malûllük sigortasından aylık alanların aylıklarının devamı için maluliyet durumlarının devam etmesi ve çalışmamaları gerektiğinden, SGK bu kapsamdakilerin çalışıp çalışmadıklarını, malûllük durumlarının devam edip etmediğini kontrol eder, çalıştığı veya malullük durumu devam etmediği tespit edilenlerin aylıklarını keser.

• Yaşlılık (emekli) aylığı bağlananların aylıkları kesilmeden özel sektörde herhangi bir işte çalışabilmeleri için sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi sigortalı olmaları gerektiği gibi, istisnalar hariç emekli aylığı alanlar kamuda çalışamayacağından (Bkz. Emekli Olan Kişi Kamuda Çalışılabilir mi ?), SGK bu konuda da gerekli kontrolleri yapar, emekli aylığı alıyorken özel sektörde sigortasız çalıştığı tespit edilen kişinin tercihine bağlı olarak ya sosyal güvenlik destek primine tabi tutar ya da aylığını keser, yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında ya da istisnai işler hariç kamuda çalıştığı tespit edilen kişinin de aylığını keser.

• Ölüm geliri veya ölüm aylığı (dul ve yetim aylığı veya geliri) alanlarla ilgili olarak da SGK;

– Dul aylığı alan eşin yeniden evlenip evlenmediğinin araştırır, evlendiğini tespit etmesi halinde aylığını keser.

– Reşit duruma girmemiş olup yetim aylığı alan çocukların hayatta olup olmadıklarını araştırır, hayatta olmadığı tespit edilenlerin aylığını keser.

– 18 yaşını dolduran erkek çocukların yetim aylıklarının devam edebilmesi için öğrenime devam ediyor olmaları gerekmekte olup, lise ve dengi öğrenim yapanlar 20 yaşını doldurana, yüksek öğrenim yapanlar ise 25 yaşını doldurana kadar yetim aylığı alabildiğinden, bunların öğrencilik durumlarının devam edip etmediğini araştırır, öğrenimi devam etmediği tespit edilenlerin aylığını keser.

– Kız çocuklarının yetim aylığı alabilmeleri için evli olmamaları gerektiğinden, bunların evlenip evlenmediklerini araştırır, evlendikleri tespit edilenlerin aylıklarını keser.

– Erkek çocukları en fazla 25 yaşını doldurana kadar yetim aylığı alabilmekle birlikte, SGK Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılan erkek çocuklar yaşlarına bakılmaksızın yetim aylığı alabildiklerinden, bu durumda olan çocukların malullük durumlarının devam edip etmediğini gerektiğinde kontrol eder, kontrol sonucunda malullüğü devam etmediği tespit edilenlerin aylıkları keser.

– SSK ve Bağ-Kur kapsamında yetim aylığı alan çocukların aylıklarının devam edebilmesi için, 5510/5. madde kapsamındaki kısmi sigortalı çalışmaları ile hem öğrenim görüp hem çalışmaları halinde 25 yaşını doldurana kadar çalışmaları hariç, Ülkemizde veya yurtdışında herhangi bir işte çalışmamaları gerektiğinden, bu durumda olanların çalışıp çalışmadığını kontrol edip araştırır, çalıştığı tespit edilenlerin aylıklarını keser.

– SSK ve Bağ-Kur kapsamında yetim aylığı alan çocukların aylıklarının devam edebilmesi için kendi çalışmalarından dolayı emeklilik veya malullük aylığı ya da iş kazası – meslek hastalığına bağlı sürekli iş göremezlik geliri almamaları gerekmekte olup, bunların kendi çalışmalarından dolayı gelir – aylık alıp almadıklarını kontrol eder, gelir – aylık aldığı tespit edilenlerin yetim aylıklarını keser.

– Ana ve babanın ölen çocuğu üzerinden ölüm aylığı alabilmesi için; her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve aylık almaması gerekmekte olup, bunların bu şartları taşıyıp taşımadığını kontrol edip araştırır, şartları taşımadığı tespit edilenlerin çocuğu üzerinden aldığı ölüm aylığını keser.

– Ölen eşinden dul aylığı alıyorken başka biriyle evlenmesi nedeniyle dul aylığı kesilen kişinin, sonradan evlendiği eşinden boşanıp eski eşi üzerinden tekrar dul aylığı almaya başlaması halinde boşandığı sonraki eşiyle birlikte yaşayıp yaşamadığını araştırır, birlikte yaşadığı tespit edilen kişinin dul aylığını keser ve hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunur. (Bkz. Boşanan Erkek veya Kadın Eski Eşinden Dul Aylığı Alabilir mi ?)

– Eşinden boşanıp, ölen annesi – babası üzerinden yetim aylığı alan kız çocuğunun, boşandığı eşiyle birlikte yaşayıp yaşamadığını araştırır, birlikte yaşadığı tespit edilen kız çocuğunun yetim aylığını keser ve hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunur. (Bkz. Hileli Boşanan Kadına Bağlanan Yetim Aylığının Kesilmesi Anayasaya Aykırı Değil, Ölen Babasının Maaşını Alabilmek İçin Eşinden Hileli Boşanan Kadın ve Kocasına Hapis Cezası Verildi)

• Emekli, dul ve yetim aylığı alan kişilerin hayatta olup olmadıklarını kontrol edip araştırır, vefat ettiği tespit edilenlerin aylıklarını keser.

• Rapor parası alan işçinin raporlu olduğu sürede işyerinde çalışmamış olması gerektiğinden, bu konuda herhangi bir ihbar, şikayet, şüphe olması halinde gerekli araştırma ve kontrolleri yapar, sonucuna göre rapor parasını keser, ödediklerini geri alır.

• Gebelik (hamilelik) ve doğum nedeniyle adlığı rapora istinaden rapor parası alan kadın işçinin, sigortalı olarak gösterildiği işyerinde gerçekten (fiili) olarak çalışıp çalışmadığını gerek duyması, herhangi bir ihbar, şikayet, şüphe olması halinde araştırır, inceler, sonucuna göre rapor parasını keser, ödediklerini geri alır. Aynı durum diğer rapor alınan diğer durumlar için de geçerlidir.

SGK Araştırma – Yoklama ve Kontrolleri Hangi Yollarla Yapar ?

SGK yukarıda belirtilen konularla ilgili araştırma, yoklama ve kontrol işlemlerini kendi sistemi üzerinden yapar, Kurumun ve diğer kurum ve kuruluşların kayıtlarını belirli aralıklarla tarar. İhbar, şikayet, şüpheli durumların olması halinde sosyal güvenlik denetmenleri ve müfettişler tarafından inceleme ve soruşturmalar yapılır.

Malullük aylığı alan, erkek çocuklardan mallullük nedeniyle 25 yaşını doldurduktan sonra yetim aylığı alan, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri alan kişileri gerek gördüğünde kontrol muayenesine gönderip tekrar sağlık kurulu raporu almalarını isteyip, gelecek yeni rapora göre aylığı devam ettirip ettirmemeye karar verebileceği gibi, daha önce aldığı sağlık kurulu raporuna kontrol kaydı konulmuş olup kontrol tarihi geldiğinde kontrole gitmemiş olan kişilerin de aylığını keser, kişi kontrole gidip yeni sağlık kurulu raporu getirmesi halinde yeni rapora göre aylığı devam ettirip ettirmemeye karar verir.

SGK Yersiz Ödemeleri İlgililerden Geri Alır

Yukarıda belirtildiği şekilde yapılan yoklama, kontrol ve araştırmalar sonucunda hak etmediği halde aylık aldığı tespit edilen kişilerin aylıkları kesilir, ayrıca geriye dönük kendilerine ödenmiş olan aylıklar da yersiz ödeme kapsamında geri alınır, bazı durumlarda faiziyle birlikte geri alınır ve ilgililer hakkında da Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. (Bkz. SGK Kişilere Yaptığı Ödemeleri Hangi Durumlarda Geri Alır ?) (isvesosyalguvenlik.com)