İsteğe bağlı sigortalılıkla ilgili düzenleme; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “İsteğe bağlı sigorta ve şartları” başlıklı 50 nci, “İsteğe bağlı sigorta başlangıcı ve sona ermesi” başlıklı 51 inci ve “İsteğe bağlı sigorta primleri ve ödenmesi” başlıklı 52 nci maddelerinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 91 ila 96 ncı maddelerinde yer almaktadır. Konuyla ilgili 2013/11 sayılı SGK Genelgesinde de ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır.

Mevzuat hükümleri doğrultusunda, isteğe bağlı sigortalı olma şartları, kimlerin isteğe bağlı sigortalı olabileceği ve diğer bazı önemli konulara aşağıda yer verilmiştir.

İsteğe Bağlı Sigortalı Olma şartları

İsteğe bağlı sigortalılığın genel şartları aşağıda belirtilmiştir.

1- T.C. Vatandaşı olmak.

2- 18 yaşını doldurmuş olmak.

3- Türkiye’de ikamet etmek. (Bunun istisnaları Yurtdışında Yaşayan – İkamet Edenler İsteğe Bağlı Sigortalı Olabilir mi ? başlıklı yazıda belirtilmiştir.)

4- SGK’ya yazılı olarak başvurmak.

Kimler İsteğe Bağlı Sigortalı Olabilir ?

Yukarıda belirtilen isteğe bağlı sigortalı olma şartlarını taşıyanlardan;

• 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayanlar, geçici 20 inci madde kapsamındaki sandıklarda sigortalı olarak çalışmayanlar,

• Kendi sigortalılıkları nedeniyle SGK’dan malullük aylığı, emekli aylığı almayanlar, (Dul – yetim aylığı almak isteğe bağlı sigortalı olmaya engel değildir. Bkz. Dul veya Yetim Aylığı / Geliri Alanlar İsteğe Bağlı Sigortalı Olabilir mi ?)

• Başka ülke mevzuatına göre sigortalı olmayanlar veya aylık bağlanmamış olanlar,

isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

Ayrıca aşağıda belirtilen istisnai durumdakiler de isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

• 4/a kapsamında ayda 30 günden az çalışanlardan eksik günleri 30 güne tamamlamak isteyenler (Bkz. Ayda 30 Günden Az Çalışanlar Günlerini Nasıl 30’a Tamamlayabilir ?).

• Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi hükümleri kapsamında Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre’de ikamet edenler ya da çalışanlar.

• Türkiye’de ikamet etmekte iken isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanlardan, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere giderek çalışan veya ikametini sonradan sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeye taşıyan Türk vatandaşları.

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde belirtilen işleri yapan gelir vergisinden muaf kadın sigortalılar.

• 5510 sayılı Kanununun 5 inci maddesi kapsamında kısmi sigortalı olanlardan,

– 5510/5-a kapsamında sigortalı olarak ceza infaz kurumları ile tutukevlerinin tesis atölye ve benzeri ünitelerinde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular ile cezaevinde bulunup 5/a kapsamında sayılmayanlar.

– 5510/5-b kapsamında sigortalı olan aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler.

– 5510/5-e kapsamında sigortalı olarak İŞKUR tarafından düzenlenen meslek edindirme ve geliştirme kurslarına katılan kursiyerler. (İŞKUR işbaşı eğitim programına istinaden işyerlerinde çalışanlar da bu kapsama girmektedir.)

– 5510/5-g kapsamında sigortalı olarak Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri (Bkz. Yurtdışında Çalışanlar İsteğe Bağlı Sigorta Fırsatını Sakın Kaçırmayın !).

• Kamu idarelerinde çalışmakta iken iş sözleşmesi askıda kalanlar.

• İşsizlik maaşı alanlar.

• İş sözleşmesi sona ermemiş olmakla beraber; grev, ücretsiz izin ve işçinin mevsim ya da kampanya sonu bıraktığı işine yeni mevsim ya da kampanyada devam edecek olması nedeniyle iş sözleşmesi askıda kalanlar.

• 1 Ekim 2008 tarihi veya sonrasında ilk defa memur olduğu için 5434 sayılı Kanunun 12 nci maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçilik şartlarını taşımayanlar,

• Harp malulleri, 3713 ve 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış maluller.

Emekli Sandığı Kapsamında İsteğe Bağlı Sigortalı (İştirakçi) Olma İmkanı

1 Ekim 2008 tarihinden önce 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında iştirakçiliği olup da emekli olmadan memuriyetten ayrılanlar, Emekli Sandığı Kapsamında İsteğe Bağlı Sigorta Şartları başlıklı yazıda belirtilen şartlarla isteğe bağlı sigortalı (iştirakçi) olabilir ve bu şekilde 5434 sayılı Kanun kapsamında emekli olabilirler. İlk defa 1 Ekim 2008 tarihi veya sonrasında memuriyete başlayanlar ise yukarıda belirtilen şartlarla 5510 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

İsteğe Bağlı Sigortalılık Süreleri Hangi Sigortalılık Statüsünde Değerlendirilir ?

5510 sayılı Kanun kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanların bu sigortalılık süreleri, İsteğe Bağlı Sigorta Hangi Hallerde 4/a (SSK) Kapsamında Sayılır başlıklı yazıda belirtilen istisnalar hariç 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılık olarak değerlendirilir. (Bkz. İsteğe Bağlı Sigortalılar Hangi Şartlarla Emekli Olabilir ?)

İsteğe Bağlı Sigorta Prim Tutarları

Aylık isteğe bağlı sigorta primi olarak, prime esas kazanç alt sınırı (aylık brüt asgari ücret) ile üst sınırı (aylık brüt asgari ücretin yedibuçuk katı) arasında kalmak şartıyla, kişinin kendi belirleyeceği prime esas kazancın yüzde 32’si tutarında prim alınmaktadır. Bunun yüzde 20’si uzun vadeli sigorta kolları (malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları) primi, yüzde 12’si ise genel sağlık sigortası (GSS) primidir. Kişi eğer herhangi bir prime esas kazanç tercihinde bulunmamışsa, primler alt sınır (aylık brüt asgari ücret) üzerinden tahakkuk etmektedir. (Bkz. İsteğe Bağlı Sigorta Prim Tutarları)

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalı olanlardan ise sadece prime esas kazancın yüzde 20’si üzerinden uzun vadeli sigorta kolları primi alınmakta, GSS primi alınmamaktadır. Çünkü bu kişilerin yurtdışında çalıştıkları sürelerde 5510/5-g kapsamında kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları) ile genel sağlık sigortasına (GSS) tabi tutulmakta, GSS priminin yüzde 5’i işçi hissesi olarak bunların ücretlerinden kesilmektedir. (Bkz. SGK Sigorta Prim Oranları)

Ayrıca 4/a (SSK) kapsamında ayda 30 günden az çalışıp, eksik günleri isteğe bağlı sigortaya prim ödeyerek tamamlayanlardan, 30 günden eksik GSS primlerini ayrıca SGK’ya ödemiş olanlardan da isteğe bağlı sigorta kapsamında ayrıca GSS primi alınmamaktadır. (Bkz. GSS Primini 30 Güne Tamamlama Şartları Değişti)

Yukarıda belirtilen iki istisna dışında, isteğe bağlı sigortalı olanların uzun vadeli sigorta kolları primiyle birlikte GSS primi de ödemeleri zorunlu olup, bunların bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamında eş, çocuk, ana veya babaları üzerinden sağlık yardımı alıp, GSS primlerini ödememe gibi bir seçenekleri bulunmamaktadır. Çünkü bunlar bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi 60/b kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılmaktadırlar. (Bkz. GSS Primi Ödemeden İsteğe Bağlı Sigorta Mümkün mü ?)

Primleri Ödeme Süreleri

Her aya ait isteğe bağlı sigorta priminin takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi gerekir. Ödeme süresi geçen primler için gecikme faizi uygulanır. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde faiziyle birlikte primi ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz, silinir, daha sonra bu sürelere ait primleri ödeme imkanı bulunmamaktadır. (Bkz. Primi Düzenli Ödenmeyen İsteğe Bağlı Boşa Gider !)

Primlerini düzenli ödemeyen yani vadesi geçmiş prim borcu bulunan isteğe bağlı sigortalılar ve bunların bakmakla yükümlü kişiler sağlık yardımı alamazlar. (Bkz. Sağlık Yardımlarından Yararlanabilmesi İçin Borcu Olmaması Gerekenler Kimlerdir ?)

İsteğe Bağlı Sigorta Başvurusu Nereye ve Nasıl Yapılır ?

İsteğe bağlı sigorta başvurusu İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi ile doğrudan SGK Müdürlüklerine yapılabileceği gibi, bu bildirge doldurularak taahhütlü posta yoluyla SGK’ya da gönderilebilir (Bkz. İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi) veya e-Devlet SGK sayfasından da başvuru yapılabilir. (isvesosyalguvenlik.com)