Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından işyerleriyle ilgili olarak yapılan incelemelerde, kayıt ve belgeye dayalı olarak iki tür idari para cezası uygulanmaktadır;

Birincisi: İncelenmek üzere talep edilen işyeri yasal kayıt ve belgelerinin yasal süresi geçtikten sonra ibraz edilmesi veya yasal süresi içerisinde ibraz edilse bile eksik kayıt belge ibraz edilmesi halinde uygulanan kayıt ibraz etmeme cezası.

İkincisi: İbraz edilen işyeri yasal kayıt ve belgelerinin 5510 sayılı Kanununun 102 nci maddesinde belirtilen şartları taşımaması nedeniyle uygulanan kayıt geçersizliğine bağlı para cezası.

Bu konudaki ayrıntılı bilgi ve açıklamalar SGK Mevzuatına Göre Kayıt Geçersizlik Halleri ve Uygulanan Cezalar, Kayıt ve Belgelere İlişkin Olarak SGK Tarafından Uygulanan İdari Para Cezaları başlıklı yazılarda, güncel idari para cezası tutarları ise SGK İdari Para Cezaları – 5510 Para Cezaları sayfasında yer almaktadır.

SGK İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Gereği Tutulması Gereken Kayıt ve Belgelerden Dolayı da İdari Para Cezası Uygulamaya Başlamıştı

Öte yandan 22.09.2021 tarihinde SGK uygulama değişikliğine gitmiş, bu çerçevede Kurum müfettişleri ve denetmenleri tarafından yapılan incelemelerde, 6331 sayılı İş Sağılığı ve Güvenliği Kanunu gereği tutulması gereken kayıt ve belgeleri süresinde ibraz etmeyen veya eksik ibraz eden işverenlere de idari para cezası uygulaması başlatılmıştı. Bu konuyu SGK İSG Belgelerini İbraz Etmeyen İşverene de Ceza Uygulayacak başlıklı yazımızda belirtmiştik.

İSG Belgelerini İbraz Etmeyen İşverenlere İdari Para Cezası Uygulanmasından Vazgeçildi – 23.06.2022 Tarihi veya Sonrasında Ceza Uygulananlar SGK’ya İtiraz Edebilir

Sosyal Güvenlik Kurumu bu defa 23.06.2022 tarihinde yeni bir uygulama değişikliğine gitti. Artık SGK müfettişleri ve denetmenleri tarafından yapılan incelemelerde, 6331 sayılı İş Sağılığı ve Güvenliği Kanunu gereği tutulması gereken kayıt ve belgeleri süresinde ibraz etmeyen veya eksik ibraz eden işverenlere artık idari para cezası uygulanmayacak.

23.06.2022 tarihi veya sonrasında İSG belgelerinin ibraz edilmemiş olması veya eksik ibraz edilmiş olması nedeniyle idari para cezası uygulanmış olan işverenlerin de işyerinin bağlı olduğu SGK Müdürlüğüne başvurmaları halinde, uygulanmış olan idari para cezası Kuruma olan borçlarına mahsup edilecek, eğer Kuruma borçları yoksa iade edilecek.

23.06.2022 Tarihinden Önce İSG Belgelerine Bağlı Ceza Uygulanmış İşverenlerin Durumu – Bu Konuda Ne yapılabilir ?

▪ T.C. Anayasası’nın, “C. Suç ve cezalara ilişkin esaslar” başlıklı 38 inci maddesinde; “Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.” hükmüne yer verilmiştir.

▪5237 sayılı Türk Ceza Kanununun “Suçta ve cezada kanunîlik ilkesi” başlıklı 2 nci maddesinde;

“(1) Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.

(2) İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz.

(3) Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.”

hükümlerine yer verilmiştir.

6331 sayılı Kanun gereği tutulmasın gereken kayıt ve belgelerin denetime ibraz edilmemesi veya eksik ibraz edilmesi nedeniyle SGK tarafından idari para cezası uygulanmadığı 22.09.2021 tarihinden önceki dönemde, idari para cezası uygulandığı 22.09.2021 – 22.06.2022 tarihleri arası dönemde ve son olarak bu konuda idari para cezası uygulanmasından vazgeçildiği 23.06.2022 tarihi ve sonrasında, gerek SGK’nın anayasası olan 5510 sayılı Kanunun idari para cezalarıyla ilgili 102 nci maddesinde, gerekse kanundan sonra SGK’nın en önemli ikincil mevzuatı olan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde bu konuyla ilgili herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Dolayısıyla İSG belgelerinin ibraz edilmemesine bağlı idari para cezası uygulanması tamamen SGK’nın idari işlemine dayanmakta, bu yönüyle de gerek Anayasa’nın, gerekse ceza hukukunun yukarıda belirtilen genel ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir. Ayrıca söz konusu ilkeler her ne kadar ceza hukukuna ilişkin görünse de idari para cezalarıyla ilgili olarak hem ilk derece mahkemeleri, hem de Danıştay ve Yargıtay tarafından verilen kararlarda dikkate alınmaktadır.

23.06.2022 tarihinden öncesine ait olarak 6331 sayılı Kanun gereği tutulması gereken kayıt ve belgeleri süresinde ibraz etmediği veya eksik ibraz ettiği için idari para cezası uygulanmış olan işverenlerden, idari para cezasının tebliğinden itibaren geçerli olan 15 günlük Kuruma itiraz süresini kaçırmamış olanlar, konuya ilişkin Kurumun uygulama değişikliğini gerekçe gösterip, idari para cezasının iptal edilmesini talep edebilirler. 15 Günlük itiraz süresini kaçırmış ve idari para cezasını ödemiş olan işverenler ise yine Kurumun konuya ilişkin uygulama değişikliğini gerekçe göstererek, tahsil edilmiş olan idari para cezasının iadesini talep edebilirler. Dikkat edilirse, 15 günlük itiraz süresi geçmiş olduğu için burada yapılan işlem idari para cezasına itiraz değil, tahsil edilmiş olan idari para cezasının iadesine ilişkin talep niteliğinde olacaktır. Ancak bu konudaki uygulama değişikliğinin 23.06.2022 tarihinden önce uygulanmış idari para cezalarını kapsamadığı gerekçesiyle büyük ihtimalle SGK Müdürlüğü talebi reddedecektir.

SGK Müdürlüğünün bu red kararına istinaden, yazının tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 günlük süre içerisinde ve yukarıda belirtilen ceza hukukunun ilkeleri gerekçe gösterilerek idare mahkemesinde Kurum işleminin iptali için dava açılabilir. (Bkz. SGK İşlem ve Uygulamalarına Karşı İtiraz ve Başvuru Yolları – İtiraz Süreleri, SGK’nın Hangi İşlemine Karşı Hangi Mahkemeye Gidilir ?) Eğer SGK Müdürlüğü itiraza cevap vermezse SGK’ya İtirazda Bulunanlar Dava Açmak İçin Ne Kadar Beklemeli ? başlıklı yazıda belirtilen süreler kaçırılmadan yine idare mahkemesinde Kurum işleminin iptali için dava açılabilir. Kurumun konuya ilişkin idari para cezası uygulaması ve daha sonra uygulamadan vazgeçmesi herhangi yasal değişikliğe dayanmayıp, idari karara dayandığından, Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz ilkesi iptal davasında kullanılabilir.

SGK’nın Uygulama Değişikliği Diğer Kayıt ve Belgeleri Kapsamıyor

Öte yandan SGK’nın konuya ilişkin uygulama değişikliği ücret ödeme bordrosu, işletme – yevmiye defteri gibi işyeri kayıt ve belgelerini kapsamadığından, söz konusu belgelerin denetime ibraz edilmemesi veya eksik ibraz edilmesi halinde SGK denetmen ve müfettişleri tarafından yine idari para cezası uygulanmaktadır.

İSG Belgelerine Ceza Uygulanmayacak Olması İşvereni Yine de Sorumluluktan Kurtarmaz

Çalıştırdığı işçisi iş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan işverenin SGK’ya karşı sorumluluktan kurtulabilmesi için, gereken şartlardan biri de iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüm tedbirleri almış olmasıdır. (Bkz. İşverenin İş Güvenliği Konusundaki Yükümlülükleri Nelerdir ?) İşveren iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirleri eksiksiz aldığını ise ancak iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin belgeleri ibraz ederek ispatlayabilir. (Bkz. İşverenin Kaçınılmazlıktan Dolayı Sorumluluktan Kurtulmasının Şartları Var, İş Kazasında Üçüncü Kişi ve İşverenlerine Rücu Anayasaya Aykırı Değil, İş Kazasından İşveren Hangi Hallerde Sorumlu Olur ?, İş Kazalarında Sorumluluğu Olan İşveren ve Diğer Kişilere Uygulanan Yaptırım ve Cezalar)

Dolayısıyla iş kazası ve meslek hastalıklarıyla ilgili inceleme ve soruşturmalarda, işverenler iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin kayıt ve belgeleri ibraz etmediğinde veya eksik ibraz ettiğinde, artık idari para cezasıyla karşılaşmayacak olsa da iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirleri eksiksiz aldığını ispatlayamadığı için, SGK’nın rü’cu uygulaması nedeniyle çok daha yüksek bir maddi külfetle karşılaşabilirler. Bu nedenle işverenlerin işyerleriyle/çalıştırdıkları işçilerle ilgili iş sağılığı ve güvenliğine ilişkin görev ve yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmeleri, kayıt ve belgeleri eksiksiz bir şekilde temin edip, düzenleyip saklamaları, herhangi bir denetim veya incelemede talep edilmesi halinde eksiksiz ibraz etmeleri kendi menfaatlerine olacaktır. (isvesosyalguvenlik.com)