Eğer sürpriz bir değişiklik olmazsa, şu an gündemde olan EYT düzenlemesinden sadece sigorta başlangıcı (ilk sigorta girişi) 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar yararlanabilecek, bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olanlar ise EYT’den yararlanamayacak.

Bu nedenle sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden sonra olan birçok kişi sigorta başlangıcını bu tarihten öncesine geri götürme yollarını arıyor, bu konuda sitemize de çok sayıda soru geliyor. Konu son derece önemli olduğundan, sigorta başlangıcının hangi yollarla 8 Eylül 1999 tarihi öncesine götürülebileceğini aşağıda ayrıntılı olarak açıkladık.

1- Hizmet Borçlanması İle Sigorta Başlangıcını Geri Götürme

Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için hizmet borçlanması yapılması halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülmektedir. Sigortalılık süresini geri götüren hizmet borçlanmalarının başında da askerlik, yurtdışı borçlanması gibi borçlanmalar gelmektedir. Kişi kaç günlük hizmet borçlanması yaparsa, sigorta başlangıç tarihi o gün sayısı kadar geri götürülmektedir. Örneğin; ilk sigorta başlangıç tarihinden önce askerliğini yapmış olan yani askerlikten önce hiç sigortalılığı olmayan ve 18 aylık askerlik borçlanması yapan birinin sigorta başlangıç tarihi 18 ay geri götürülmektedir.

Ancak hizmet borçlanmasının bu konuda işe yarayabilmesi için, borçlanma yapılan sürenin sigorta başlangıç tarihini 8 Eylül 1999 tarihi öncesine götürmeye yetecek kadar olması gerekir, aksi halde borçlanma yapılan süre sadece prim gün sayısına katkı yapacaktır. (Bkz. Hizmet Borçlanması Rehberi – Borçlanma Yapılabilecek Süreler ve Borçlanma Şartları)

Yurtdışı Borçlanmasıyla İlgili Özellikli Durumlar

Yurtdışı hizmet borçlanmasında, Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmektedir. Eğer yurtdışı borçlanması yapan kişinin, Türkiye’de hiç sigortalılığı yoksa bu durumda borçlanma priminin tamamen ödendiği tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek sigorta başlangıcı belirlenmektedir.

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelerdeki sürelerin borçlanılması halinde, eğer o ülkeyle ilgili sözleşmede Türk sigortasına girişten önce o ülke sigortasına girilen tarihin Türk sigortasına girilen tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm varsa, hizmet borçlanması yapan kişinin de Türkiye’deki sigorta başlangıç tarihinden daha öncesine ait o ülkede sigorta başlangıcı varsa, bu durumda o ülkedeki sigorta başlangıç tarihi Türkiye’de de sigorta başlangıç tarihi olarak esas alınacaktır.

Emekli Sandığı Kanununa Tabi Olanlarla İlgili Özel Durum

1 Ekim 2008 tarihinden önce memuriyete başladığı için Emekli Sandığı kapsamında iştirakçi sayılan yani 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine tabi olan kişilerin, sigortalılık başlangıcından önceki süreler için askerlik, yurtdışı borçlanma gibi hizmet borçlanması yapmaları halinde, borçlanılan süreler sadece prim gün sayısına eklenmekte, ancak sigorta başlangıcı geri götürülmemektedir. Örneğin, ilk defa 15 Ocak 2000 tarihinde memuriyete başlamış ve 1995 – 1996 yılları arasında askerliğini yapmış olan bir memurun askerlik süresini borçlanması halinde, 15 Ocak 2000 olan sigortalılık başlangıcı değişmeyecek, borçlandığı süre sadece sigorta gün sayısı olarak dikkate alınacak, dolayısıyla sigorta başlangıcı borçlanma ile 8 Eylül 1999 tarihi öncesine götürülemeyecektir.

2- Hizmet Tespit Davası İle Sigorta Başlangıcını Geri Götürme

Geriye dönük sigortasız olarak çalışılan süreler, eğer işyerinden alınan ücretlere ait banka dekontları, resmi belge ve kayıtlar gibi SGK’nın kabul edeceği kayıt ve belgelerle ispatlanabilirse, SGK kişinin geriye dönük çalıştığı sürelerle ilgili sigortalılığını sağlamaktadır. Buna karşılık sigortasız çalışılan süreler belgelendirilemiyorsa, bu durumda da geriye sadece iş mahkemesinde hizmet tespit davası açma seçeneği kalmaktadır. Ancak çalıştığı işyerinden hiç sigorta girişi yapılmamış olanların, işten ayrıldıkları yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesinde dava açmaları gerekmektedir. (Bkz. Hizmet Tespit Davalarında 5 Yıllık Süre Sınırlamasına Tabi Olmayan Durumlar)

Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden sonra olan, ancak bu tarihten önce sigortasız çalışmaları bulunan kişi yukarıda belirtilen şartlarla hizmet tespit davası açıp çalıştığını kanıtlayabilirse, sigorta başlangıcı mahkeme tarafından tespit edilen çalışmaların geçtiği yıllara/aylara geri götürülür. Ancak hizmet tespit davasının sonuçlanması, özellikle iş mahkemelerinin iş yükünün fazla olduğu büyük şehirlerde bir kaç yıl sürmektedir.

3- Çıraklık ve Stajyerlikte Geçen Sigortalılık

Çıraklık veya stajyerlik nedeniyle sigortalı olan kişiler sadece kısa vadeli sigorta kollarına tabi olduklarından, haklarında uzun vadeli sigorta kolları uygulanmadığından, bu kapsamdaki sigortalılık başlangıcı ve sigortalılık süreleri (prim gün sayısı) emeklilikte hiçbir şekilde dikkate alınmamakta, şu an yürürlükte olan kanunlara göre ayrıca çıraklık ve stajyerlikte geçen süreler için hizmet borçlanması yapma imkanı da bulunmamaktadır. (Bkz. Çırak-Stajyer-Kursiyer-Bursiyer ve Öğrencilerin Sigortalılık İşlemleri, Çıraklık veya Stajdaki Sigorta Başlangıcı Emeklilikte Dikkate Alınır mı ?) Ancak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat BİLGİN; bu konunun EYT ile ilgili yapılacak düzenlemeler kapsamında ayrıca değerlendirileceğini, bu konuda da çalışma yapılacağını açıklamıştır.

Doğum Borçlanmasıyla İlgili Özellikli Durum

Çıraklık ve stajyerlikte geçen sigortalılık süreleri emeklilik açısından hiçbir fayda sağlamamakla birlikte, SGK kadınların doğum borçlanması yapabilmeleri için doğumdan önce en az bir gün sigortalılık sürelerinin olması şartı aramakta olup, çıraklık veya stajyerlik gibi nedenlerle yapılmış olan sigortalılıkları da kabul etmektedir. Örneğin; doğum borçlanması yapacak kadının doğumdan önce hiç normal sigortalılığı yok, sadece stajyerliğe bağlı sigortalılık süresi varsa bu durumda doğum borçlanması yapabilecek, normal sigortalılık süresinden önceki doğum veya doğumlar için yaptığı borçlanma süresi kadar normal sigortalılık başlangıcı geri götürülecektir. (Bkz. Kısaca Doğum Borçlanmasının Şartları, Doğum Borçlanması Hangi Halde Emeklilik Yaşını Düşürür ?)

4- Prim Günü Olmayan Sigorta Başlangıç Tarihleri

Sigortalı hizmet dökümünün üst kısmında belirtilen sigorta başlangıç tarihine ait olarak alttaki hizmet dökümü kısmında 1 gün dahi olsa prim günü yoksa, bu durumda ilk prim günü olan yıl ve aydaki işe giriş tarihi emeklilikte sigorta başlangıç tarihi olarak dikkate alınmakta, hizmet dökümünün üst kısmında yer alan sigorta başlangıç tarihi dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla sigortalı hizmet dökümünün üst kısmındaki sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 öncesi olan, ancak aşağıda sigortalı hizmetlerin bulunduğu kısımda o sigorta başlangıcının ait olduğu yıl ve ayla ilgili hiç prim günü (sigortalı hizmet süresi) olmayan kişinin sigorta başlangıcı olarak ilk sigortalı hizmetin bulunduğu satırdaki işe giriş tarihi dikkate alınacak, bu tarih 8 Eylül 1999’dan sonraysa bu kişi EYT’den yararlanamayacaktır. Bu durumun sebepleri ve bu konuda neler yapılabileceği Sadece Sigorta Girişi Olup Günü Olmayanlara Kötü Haber başlıklı yazıda açıklanmıştır.

5- Bağ-Kur Sigortalılarıyla İlgili Özellikli Durumlar

1479 sayılı Bağ-Kur Kanununun (mülga) Geçici Madde 18 inci maddesine göre, vergi mükellefiyeti veya şirket ortaklığı gibi Bağ-Kur kapsamına giren faaliyeti/çalışması olan kişilerden 4 Ekim 2000 tarihine kadar Bağ-Kur’a kaydını yaptırmamış olanların bu tarihten öncesine ait yani geriye dönük ihya veya borçlanma yapma imkanları bulunmamaktadır. (Bkz. Bağ-Kur’lular Neden 2000 veya 2008 Öncesine İhya – Borçlanma Yapamıyor ?)

Aynı şekilde, kendi adına ve hesabına tarımsal faaliyette bulunan yani Tarım Bağ-Kur kapsamına giren kişilerden, tarımsal faaliyete başladıktan sonra Kanunda belirtilen sürede başvurup Bağ-Kur kaydını yaptırmayan veya Ziraat Odası tarafından bildirilmemiş olan kişinin Tarım Bağ-Kur sigortalılığı başvuru tarihinden itibaren başlatılmaktadır.

Dolayısıyla şu an yürürlükteki mevzuata ve uygulamaya göre, yukarıda hizmet borçlanması kısmında belirtilen istisnalar dışında, Bağ-Kur veya Tarım Bağ-Kur sigortalılarının sigorta başlangıçlarını 8 Eylül 1999 öncesine götürmeleri mümkün değildir.

Bu konudaki tek istisna, sattıkları ürün bedelinden tevkifat yapılan çiftçilerin tevkifat yapıldığını gösteren belgeleri de (müstahsil makbuzu) eklemek suretiyle tevkifata istinaden sigortalılıklarının başlatılması için SGK’ya başvurmaları halinde, duruma göre geriye dönük sigortalılıkları yapılabilmekte, müstahsil makbuzu ibraz edemeyenlerin ilgili kuruluştaki kesinti listesinden isimlerinin tespit edilebilmesi de yeterli olmaktadır. Bu konudaki açıklama Tarım Tevkifatına (Kesintisine) İstinaden Bağ-Kur Sigortalılığı başlıklı yazıda yer almaktadır. (isvesosyalguvenlik.com)